МОНГОЛ УЛС
ШҮҮХИЙН САХИЛГЫН ХОРОО
ХЯНАЛТЫН ТОГТООЛ
2025-06-23
Дугаар 16
Улаанбаатар хот
Сахилгын шийтгэл оногдуулсан магадлалын
тухай
Шүүхийн сахилгын хорооны хянан үзэх хуралдааныг гишүүн Г.Цагаанцоож даргалж, гишүүн О.Номуулин, Д.Эрдэнэчулуун нарын бүрэлдэхүүнтэй, илтгэгч гишүүн Х.Хашбаатар, нарийн бичгийн дарга Г.Болортуяа, холбогдох шүүгч Ч.Б/цахимаар/, түүний өмгөөлөгч П.Б нарыг оролцуулан тус хорооны танхимд хийсэн хуралдаанаар:
Шүүхийн сахилгын хорооны 2025 оны 04 дүгээр сарын 29-ний өдрийн СХМ/2025/0..2 дугаар магадлалыг эс зөвшөөрсөн шүүгч Ч.Б-ийн гомдлыг хянан хэлэлцэв.
ТОДОРХОЙЛОХ НЬ:
Сахилгын зөрчил гаргасныг нотлох дүгнэлтэд: “...тус эрүүгийн хэргийг хянан шийдвэрлэх шүүх хуралдааныг шүүгч Ч.Б даргалан явуулж, 2024 оны 9 дүгээр сарын 03-ны өдрийн 2024/ШЦТ/1..8 дугаар шийтгэх тогтоолоор Б.Д-ийг гэм буруутайд тооцож, Эрүүгийн хуулийн 27.10 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг нэг /1/ жилийн хугацаагаар хасаж, хорих ял оногдуулахгүйгээр 1 жил 6 сарын хугацаагаар тэнсэж шийдвэрлэжээ. Үүнийг давж заалдах шатны шүүхийн магадлалд “... Эрүүгийн хуулийн 27.10 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт заасан тээврийн хэрэгслийг жолоодох эрхийг таван жилээс дээш найман жил хүртэл хугацаагаар хасаж гэснийг зөрчин энэ зүйл хэсэгт байхгүй хугацаагаар буюу 1 жилийн хугацаагаар тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг хасаж шийдвэрлэсэн нь Эрүүгийн хуулийн зүйл, хэсэгт заасан ялын төрөл хэмжээг буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн гэж үзнэ ...” гээд энэ нь шийтгэх тогтоолыг хүчингүй болгох ноцтой зөрчилд тооцно гэж дүгнэсэн байна.
Шүүгч Ч.Б шийтгэх тогтоолд хуулийг буцаан хэрэглэх талаар дүгнэлт хийгээгүй, мөн хуульд заагаагүй хугацаагаар буюу тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг 1 жилийн хугацаагаар хасахаар шийдвэрлэсэн бөгөөд үүнийг холбогдох шүүгчээс “... хууль хэрэглээний хувьд зөрчил гаргасан. Гэхдээ ноцтой зөрчил биш гэж үзэж байгаа ...” гэж тайлбарласан нь үндэслэлгүй.
Шүүхийн шийдвэр хуульд заасан шаардлагыг хангаагүй бол Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөнд тооцогдохоор Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.8 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.6-д, мөн шүүх хэрэглэвэл зохих хуулийг хэрэглээгүй бол Эрүүгийн хуулийг буруу хэрэглэсэн гэж үзэхээр хуулийн 39.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1-д тус тус хуульчилсан тул түүний ялын хэмжээг буруу оногдуулсан нь “ноцтой” байх шинжийг агуулж байна, ....Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.23-т заасан хуулийн илт тодорхой заалтыг ноцтой зөрчсөн...” гэжээ. .
Шүүгч Ч.Б тайлбартаа: “...1. ...Аймгийн Прокурорын газраас Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.4 дүгээр зүйлийн 4-т зааснаар шүүгдэгч С.Н-д, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 21.2 дугаар зүйлийн 1-т зааснаар шүүгдэгч М.О-д, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.5 дугаар зүйлийн 1-т зааснаар шүүгдэгч Х.Ц, Т.Б нарт холбогдуулан яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн эрүүгийн 19......28 дугаартай эрүүгийн хэргийг 2020 оны 6 дугаар сарын 26-ны өдөр эрүүгийн хэргийн бүртгэл хяналтын системээс шүүгч Ч.Б миний биед хуваарилагдаж иржээ.
Тус шүүхийн 2021 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн 2024/ШЦТ/2.. дугаар цагаатгах тогтоолоор аймгийн Прокурорын газраас Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.4 дүгээр зүйлийн 4-т зааснаар шүүгдэгч С.Н-д, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.5 дугаар зүйлийн 1-т зааснаар шүүгдэгч Х.Ц-д, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.5 дугаар зүйлийн 1-т зааснаар шүүгдэгч Т.Б-д, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 21.2 дугаар зүйлийн 1-т зааснаар шүүгдэгч М.О нарт холбогдуулан тус тус яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн эрүүгийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, тэдгээрийг цагаатгаж шийдвэрлэжээ.
...аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2022 оны 02 дугаар сарын 24-ний өдрийн 2022/ДШМ/2.. дугаар магадлалаар ...аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн 2024/ШЦТ/2... дугаар цагаатгах тогтоолыг бүхэлд нь хүчингүй болгож хэргийг дахин хэлэлцүүлэхээр мөн шүүхэд буцааж шийдвэрлэсэн болно.
Эрүүгийн 19......28 дугаартай шүүгдэгч С.Н, М.О, Х.Ц, Т.Б нарт холбогдох эрүүгийн хэрэг нь 2022 оны 05 дугаар сарын 24-ний өдрийн 2022//ЕШЗ/1.. дугаар Ерөнхий шүүгчийн захирамжаар эрүүгийн хэргийг хянан шийдвэрлэх шүүх хуралдаан даргалагчаар шүүгч Ч.Б-г томилсон шийдвэрийг албажуулсан байдаг.
Миний бие 2022 оны 9 дүгээр сарын 06-ны өдөр ...аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгчид шүүгдэгч С.Н, М.О, Х.Ц, Т.Б нарт холбогдох эрүүгийн хэргийг өмнө нь цагаатгах тогтоол гаргаж шийдвэрлэсэн тул Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 10.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.4-т заасан “... шууд бусаар энэ хэрэгт хувийн сонирхолтой байна гэж үзэх ...” үндэслэлээр шүүгдэгч С.Н, М.О, Х.Ц, Т.Б нарт холбогдох хэргийг хянан шийдвэрлэхээс татгалзах хүсэлтээ гаргасан.
Тус шүүхийн Ерөнхий шүүгчийн 2022 оны 9 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 2022/ЕШЗ/2.. дугаар захирамжаар шүүгч Ч.Б-ийн хүсэлтийг хангаж шийдвэрлэсэн болно.
Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1.8-д заасан “хуульд заасан бусад бүрэн эрх” гэж, мөн хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.28-д заасан “хуульд заасны дагуу татгалзан гарах үүрэгтэйгээ мэдсээр байж татгалзан гараагүй” гэж тус тус заасан.
Шүүгч Ч.Б миний бие өөрт олгогдсон эрхийнхээ хүрээнд хуульд заасны дагуу татгалзан гарах үүрэгтэйгээ мэдсээр байж уг эрхээ эдэлж шүүгдэгч С.Н нарт холбогдох эрүүгийн хэрэгт татгалзан гарах хүсэлтээ гаргаж шийдвэрлүүлсэн бөгөөд тус шүүхийн Ерөнхий шүүгч Б.Г нь хуульд заасны дагуу шүүгч Ч.Б-ийн гаргасан хүсэлтийг шийдвэрлэсэн байхад прокурор Н.А нь Ерөнхий шүүгч, шүүгчийн бүрэн эрхэд халдаж Сахилгын хороонд гомдол гаргаж байгаад үнэхээр гайхаж байна.
Харин шүүгдэгч С.Н нарт холбогдох хэрэгт миний бие татгалзан гарах үүрэгтэйгээ мэдсээр байж татгалзан гараагүй байсан бол уг зөрчлийг гаргасан байхыг үгүйсгэхгүй буюу би уг хүсэлтээ гаргаснаараа хуулийг зөрчсөн гэж үзэх боломжгүй юм.
Аймгийн Прокурорын газрын Ерөнхий прокурор, хууль цаазын шадар зөвлөх Н.А-ийн Шүүхийн сахилгын хороонд гаргасан мэдээлэлд ...аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2024 оны 6 дугаар сарын 19-ний өдрийн 2024/ДШМ/4.. дугаар магадлалд бичигдсэн үндэслэлийг дурджээ.
Монгол Улсын дээд шүүхийн нийт шүүгчийн хуралдааны 2023 оны 01 дүгээр сарын 12-ны өдрийн 04 дүгээр “Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 10.1, 10.2, 10.3, 10.4 дүгээр зүйлийн зарим хэсэг, заалтыг тайлбарлах тухай” тогтоол, энэ тогтоолыг 2023 оны 02 дугаар сарын 01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөхөөр, Монгол Улсын дээд шүүхийн нийт шүүгчийн хуралдааны 2022 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдрийн 36 дугаар “Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 84, 85, 86 дугаар зүйлийн зарим хэсэг, заалтыг тайлбарлах тухай” тогтоол, энэ тогтоолыг 2022 оны 12 дугаар сарын 19-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөхөөр тус тус заасан.
Гэтэл тус шүүхийн Ерөнхий шүүгчийн 2022 оны 9 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 2022/ЕШЗ/2.. дугаар захирамжаар шүүгч Ч.Б-ийн хүсэлтийг хангаж шийдвэрлэсэн цаг хугацааны хувьд Монгол Улсын дээд шүүхийн нийт шүүгчийн хуралдааны 2023 оны 01 дүгээр сарын 12-ны өдрийн 04 дүгээр, Монгол Улсын дээд шүүхийн нийт шүүгчийн хуралдааны 2022 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдрийн 36 дугаар тогтоолууд гараагүй, мөрдөж эхлээгүй байсан бөгөөд ...аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2024 оны 6 дугаар сарын 19-ний өдрийн 2024/ДШМ/4.. дугаар магадлалдаа Монгол Улсын дээд шүүхийн нийт шүүгчийн хуралдааны тогтоолуудыг буцаан хэрэглэж шийдвэрлэсэн, хэрэглэх ёсгүй тайлбарыг хэрэглэж тайлбарласан нь хуулийг илтэд буруу хэрэглэсэн гэж үзэхээр болжээ.
Өөрөөр хэлбэл, ...аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүх нь тус шүүхийн Ерөнхий шүүгчийн 2022 оны 9 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 2022/ЕШЗ/2.. дугаар захирамжаар шүүгч Ч.Б-ийн хүсэлтийг хангаж шийдвэрлэсэн Ерөнхий шүүгчийн захирамжид дүгнэлт хийсэн нь давж заалдах шатны шүүх нь өөрсдөө Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.1 дүгээр зүйлд заасан давж заалдах шатны шүүхийн эрх хэмжээг хэтрүүлсэн гэж үзэхээс гадна Ерөнхий шүүгчийн захирамжид хэн ч гомдол гаргадаггүй, эцсийн шийдвэр болж байдгаараа Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд тусгайлан зохицуулсан заалт юм.
Түүнчлэн, тус эрүүгийн 19......28 дугаар шүүгдэгч С.Н, М.О, Х.Ц, Т.Б нарт холбогдох эрүүгийн хэрэг нь 2022 оны 9 дүгээр сарын 08-ны өдрийн 2022//ЕШЗ/2.. дүгээр Ерөнхий шүүгчийн захирамжаар эрүүгийн хэргийг хянан шийдвэрлэх шүүх хуралдаан даргалагчаар шүүгч Д.Б-ийг томилсон шийдвэрийг албажуулсан байна.
Тус шүүхийн 2023 оны 01 дүгээр сарын 30-ны өдрийн 2023/ШЦТ/2.. дугаар шийтгэх тогтоолоор шүүгдэгч С.Н, М.О, Х.Ц, Т.Б нарыг гэм буруутай тооцож шийдвэрлэсэн бөгөөд ...аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2023 оны 04 дүгээр сарын 25-ны өдрийн 2023/ДШМ/1.. дүгээр магадлалаар ...аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2023 оны 01 дүгээр сарын 30-ны өдрийн 2023/ШЦТ/2.. дугаар шийтгэх тогтоолыг хэвээр үлдээж шийдвэрлэсэн болно.
Монгол Улсын дээд шүүхийн хяналтын шатны эрүүгийн хэргийн 2023 оны 10 дугаар сарын 04-ний өдрийн 1.. дугаар шүүх хуралдааны тогтоолоор ...аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2023 оны 01 дүгээр сарын 30-ны өдрийн 2023/ШЦТ/2.. дугаар шийтгэх тогтоол, ...аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2023 оны 04 дүгээр сарын 25-ны өдрийн 2023/ДШМ/1.. дүгээр магадлалыг тус тус хүчингүй болгож шийдвэрлэсэн байдаг.
Монгол Улсын дээд шүүхийн хяналтын шатны эрүүгийн хэргийн 2023 оны 10 дугаар сарын 04-ний өдрийн 1.. дугаар шүүх хуралдааны тогтоолд тус шүүхийн 2021 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн 2024/ШЦТ/2.. дугаар цагаатгах тогтоолын үндэслэлд бичигдсэн Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн талаар тусгаж, мөн шүүгдэгч М.О, Х.Ц, Т.Б нарын гэрчээр өгсөн мэдүүлгийг үнэлж шийдвэрлэсэн гэсэн дүгнэлт хийснийг, түүнчлэн Эрүүгийн хуулийн 6.7 дугаар зүйлийг буруу хэрэглэсэн талаар буруутган тэмдэглэсэн талаар дүгнэлт хийснийг анхаарах нь зүйтэй байна.
Аймгийн Прокурорын газрын Ерөнхий прокурор, хууль цаазын шадар зөвлөх Н.А нь анхан болон давж заалдах шатны журмаар хянан шийдвэрлэсэн шүүгч нар нь шүүгдэгч С.Н, М.О, Х.Ц, Т.Б нарт холбогдох эрүүгийн хэргийг хянан шийдвэрлэхдээ Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн, шүүгдэгч нарын Монгол Улсын Үндсэн хуульд заасан үндсэн эрхийг ноцтой зөрчиж шийдвэрлэсэн, хуулийг илтэд буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн, хэрэглэх ёсгүй хуулийг хэрэглэсэн, хуульд нийцээгүй дүгнэлт хийсэн, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн байхад прокурорын байгууллагаас хуулийг зөв хэрэглэж, эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэхэд гаргасан ноцтой зөрчлийг засуулахаар дээд шатны шүүхүүдэд эсэргүүцэл бичихгүй байгаа үйлдэл, Улсын дээд шүүхийн тогтоолд хууль хэрэглээний тодорхой ойлголтыг буруу хэрэглэсэн талаарх дүгнэлт хийснийг ойшоохгүй шүүгч нарын уг үйлдлийг өнөөдрийг хүртэл хамгаалаад байгаа үйлдлийн талаар Шүүхийн сахилгын хороо анхааралтай хандах байх гэж найдаж байна.
Иймд шүүгдэгч С.Н, М.О, Х.Ц, Т.Б нарт холбогдох хэрэгт Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.28-т “хуульд заасны дагуу татгалзан гарах үүрэгтэйгээ мэдсээр байж татгалзан гараагүй” гэж заасан шүүгчид хориглох зүйлийг хийгээгүй болно.
2. ...Шүүгдэгч Т.П-д холбогдох эрүүгийн хэргийг шүүх 2023 оны 12 дугаар сарын 05-ны өдөр хүлээн авч, эрүүгийн хэргийн бүртгэл хяналтын системээс шүүгч Д.Б-д хуваарилагдсан байдаг.
Шүүгдэгч Т.П-д холбогдох шүүх хуралдааны 2024 оны 04 дүгээр сарын 23-ны өдөр товлогдсон бөгөөд шүүх хуралдаанд шүүгдэгч Т.П, түүний өмгөөлөгч Б.Б нараас шүүгч Д.Б-ээс татгалзах хүсэлт гаргаж, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 10.1 дүгээр зүйлийн 1-д зааснаар шүүгдэгч Т.П-д холбогдох хэрэг хянан хэлэлцэх шүүх хуралдааныг шүүгчийг татгалзан гаргах асуудлыг хянан шийдвэрлэх хүртэл хугацаагаар хойшлуулж шийдвэрлэжээ.
Тус шүүхийн Ерөнхий шүүгчийн 2024 оны 04 дүгээр арын 25-ны өдрийн 1.. дүгээр захирамжаар шүүгдэгч Т.П, түүний өмгөөлөгч Б.Б нарын татгалзан гаргасан хүсэлтийг хүлээн авч, шүүгч Д.Б-ийг эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанаас татгалзан гаргах хүсэлтийг хангаж шийдвэрлэсэн байна.
Тус эрүүгийн 23.....62 дугаар шүүгдэгч Т.П-д холбогдох эрүүгийн хэрэг нь 2024 оны 04 дүгээр сарын 25-ны өдрийн 2024//ЕШЗ/1.. дугаар Ерөнхий шүүгчийн захирамжаар эрүүгийн хэргийг хянан шийдвэрлэх шүүх хуралдаан даргалагчаар шүүгч Ч.Б-г томилсон шийдвэрийг албажуулжээ.
Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 3.3 дугаар зүйлийн 2-т “Энэ зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан шүүгч дангаар хянан шийдвэрлэх хэрэг ээдрээ төвөгтэй гэж шүүгч үзвэл энэ тухай саналаа Ерөнхий шүүгчид гаргаж, тухайн хэргийг гурван шүүгчийн бүрэлдэхүүнээр шийдвэрлэж болно” гэж хуульчилсан.
Шүүгдэгч Т.П-д холбогдох эрүүгийн хэргийн хувьд прокурорын газраас эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад шүүх хуралдаанд улсын яллагч нэмэлтээр оролцуулах, мөн шүүгдэгч Т.П нь өөрийнхөө эрх, ашгийг хамгаалах хуульд зааснаар өмгөөлөгчөө сонгон авч шүүх хуралдаанд 3 өмгөөлөгч оролцуулах зэргээр эрүүгийн хэрэг нь олон оролцогчтой явагдах, түүнчлэн шүүгчийн хувьд тухайн хэргийг ээдрээ төвөгтэй гэж үзэж, тухайн хэргийг гурван шүүгчийн бүрэлдэхүүнээр шийдвэрлэхээр хуульд заасны дагуу тус шүүхийн Ерөнхий шүүгчид хүсэлтээ гаргасан болно.
Тус шүүхийн Ерөнхий шүүгч Б.Г нь 2024 оны 05 дугаар сарын 01-ний өдрийн 1.. дугаар захирамжаар шүүгдэгч Т.П-д холбогдох 23.....62 дугаартай эрүүгийн хэрэгт тус шүүгч Ч.Б-аас гаргасан тухайн хэргийг гурван шүүгчийн бүрэлдэхүүнтэй шийдвэрлүүлэх хүсэлтийг хангаж шийдвэрлэсэн.
Мөн шүүхийн 2024 оны 05 дугаар сарын 02-ны өдрийн 2024/ЕШЗ/8.. дугаар албан тоотоор аймгийн Прокурорын газраас шүүгдэгч Т.П-д холбогдох Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 21.14 дүгээр зүйлийн 2-т зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн 23.....62 дугаартай эрүүгийн хэргийг хянан шийдвэрлэх шүүх бүрэлдэхүүнд шүүгч томилуулах хүсэлтийг ...аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгчид хүргүүлсэн бөгөөд уг албан тоотын дагуу бүрэлдэхүүнд оролцох шүүгчийн нэрийг томилж хүргүүлсэн болно.
Тус шүүхийн Ерөнхий шүүгчийн 2024 оны 05 дугаар сарын 08-ны өдрийн 2024/ЕШЗ/1.. дугаар “шүүгдэгч Т.П-д холбогдох 23.....62 дугаар хэргийг шүүгч Ч.Б даргалж, Ерөнхий шүүгч Б.Г, ...аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Д.Ц нарын бүрэлдэхүүнтэй хянан шийдвэрлэхээр томилсон” захирамжийг гаргасан.
Шүүгдэгч Т.П-д холбогдох шүүх хуралдааны 2024 оны 05 дугаар сарын 16-ны өдөр товлогдсон бөгөөд шүүх хуралдаанд улсын яллагч М.О нь шүүгч Ч.Б, Ерөнхий шүүгч Б.Г нарыг татгалзах хүсэлт гаргасан бөгөөд уг хүсэлтийг шийдвэрлүүлэхээр шүүх хуралдааныг хойшлуулж, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 2.2 дугаар зүйлийн 5-д зааснаар шүүгдэгч Т.П-д холбогдох хэргийг адил шатны өөр шүүх болох ...аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд шилжүүлжээ.
Харин ...аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгчдийн зөвлөгөөнөөр шүүгдэгч Т.П-д холбогдох хэрэгт улсын яллагч М.О-ын гаргасан “шүүгч Ч.Б, Ерөнхий шүүгч Б.Г нарыг татгалзах тухай” хүсэлтийг хангахаас татгалзаж шийдвэрлэсэн тул шүүгдэгч Т.П-д холбогдох хэргийг хууль бус бүрэлдэхүүнээр шийдвэрлэсэн гэж үзэх боломжгүй буюу хуульд заасан бүрэлдэхүүнээр хэргийг шийдвэрлэсэн гэж үзэхээр байна.
Тус шүүхийн 2024 оны 9 дүгээр сарын 05-ны өдрийн 2024/ШЦТ/2.. дугаар цагаатгах тогтоолоор аймгийн Прокурорын газраас Т.П-д Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 21.14 дүгээр зүйлийн 2-т зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн эрүүгийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, түүнийг цагаатгаж шийдвэрлэсэн бөгөөд ... аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2024 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрийн 6.. дүгээр магадлалаар тус шүүхийн 2024 оны 9 дүгээр сарын 05-ны өдрийн 2024/ШЦТ/2.. дугаар цагаатгах тогтоолыг хүчингүй болгож дахин хэлэлцүүлэхээр анхан шатны шүүхэд буцааж шийдвэрлэсэн байна.
Гэтэл тухайн цаг хугацаанд ...аймаг дахь сум дундын шүүх эрүү, иргэний хэргийг дагнасан байдлаар танхим үүсгэж шийдвэрлэж эхлэхэд давж заалдах шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгч Б.Б нь иргэний хэргийн шүүгчээр иргэний хэргийг шийдвэрлэж, шүүгдэгч Т.П иргэний хэргийн шүүгчийн туслахаар ажиллаж байсан, харин шүүгч Ч.Б, Ерөнхий шүүгч Б.Г нар нь эрүүгийн хэргийг дагнасан шүүгчээр эрүүгийн хэргийг шийдвэрлэхээр ажиллаж байсан бөгөөд улсын яллагч М.О нь давж заалдах шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгч Б.Б-ээс шүүх хуралдаанд татгалзан гаргах хүсэлтийг гаргаж, уг татгалзлыг асуудлыг шийдвэрлүүлэх байтал давж заалдах шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгч Б.Б-ээс шүүх хуралдаанд татгалзан гаргах хүсэлтийг гаргаагүй нь улсын яллагч М.О нь хуулийг нэг мөр хэрэглээгүй, адил тэгш хандах чиг үүргээ шударгаар хэрэгжүүлэх, прокурорын ёс зүйтэй байх, хуульд заасан журмын дагуу хэрэгжүүлэх үүргээ биелүүлж ажиллах ёстой атал прокурорын ёс зүйн хэм хэмжээг чанд сахиж мөрдөх, уг үүргээ хэрэгжүүлж ажиллаагүй гэж үзэхээр байна.
Харин ...аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгч Б.Б нь Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 10.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.4-т заасан “... шууд бусаар энэ хэрэгт хувийн сонирхолтой байна гэж үзэх ...” үндэслэлээр татгалзан гаргах үүргээ биелүүлээгүй, Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.28-д заасан “хуульд заасны дагуу татгалзан гарах үүрэгтэйгээ мэдсээр байж татгалзан гараагүй” гэж заасан шүүгчид хориглох зүйлийг хийсэн буюу шүүгдэгч Т.П-д холбогдох хэргийг давж заалдах шатны шүүх хууль бус бүрэлдэхүүнээр хэргийг шийдвэрлэсэн гэж үзнэ.
Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 34.14 дүгээр зүйлийн 1-д “Анхан шатны журмаар хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа нь тухайн шүүгдэгчийн хувьд прокуророос шүүхэд шилжүүлсэн хэргийн хүрээнд явагдана” гэж, мөн хуулийн 1.7 дугаар зүйлийн 1-д “Мөрдөгч, прокурор нотлох баримтыг тал бүрээс нь бүрэн бодитойгоор шалгаж хянасны үндсэн дээр хэргийн бодит байдлыг тогтоох үүрэгтэй”, 3-т “Шүүх хэргийн бодит байдлыг талуудын мэтгэлцээний үндсэн дээр тогтооно” гэж тус тус заажээ.
Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан үндэслэл журмын дагуу цуглуулж, бэхжүүлсэн нотлох баримтыг шалгаж үнэлэх ажиллагааг мөн хуулийн 16.15 дугаар зүйлд зааснаар шүүгч нотлох баримтыг тал бүрээс нь нягт нямбай, бүрэн гүйцэд, бодит байдлаар нь хянаж үзсэний үндсэн дээр нотлох баримтыг өөрийн дотоод итгэлээр үнэлдэг бөгөөд шүүгдэгч Т.П-д холбогдох хэргийг шийдвэрлэхдээ шүүх бүрэлдэхүүн хэрэгт авагдсан нотлох баримтыг тал бүрээс бүрэн гүйцэд, бодит байдлаар нь хянаж, хэрэгт хамааралтай, ач холбогдол бүхий нотлох баримтуудыг үнэлж үзсэний үндсэн дээр шүүгдэгч Т.П-д холбогдох хэргийг цагаатгаж шийдвэрлэсэн бөгөөд шүүх бүрэлдэхүүн үндэслэлээ зааж, цагаатгах тогтоолд тодорхой бичсээр байхад давж заалдах шатны шүүхийн магадлалын үндэслэх хэсэгт “... хэргийн бодит байдалд нийцээгүй байна, ... хэрэв бүхий л нотлох баримт нэг бүрийг шалгаж, үнэлсний эцэст шүүгдэгчийг гэм буруутай гэж үзэхэд эргэлзээ гарвал хэргийг түүнд ашигтайгаар шийдвэрлэдэг ...” гэж дүгнэж бичсэнийг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна.
Монгол Улсын дээд шүүхийн нийт шүүгчийн хуралдааны 2023 оны 05 дугаар сарын 08-ны өдрийн 24 дүгээр “Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.15 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийг тайлбарлах тухай” тогтоол, энэ тогтоолыг 2023 оны 05 дугаар сарын 29-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөхөөр заасан.
Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 34.19 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1-т “гэмт хэргийн шинжгүй” гэж хуульчилжээ.
Шүүгдэгч Т.П-д холбогдох хэргийг шийдвэрлэхдээ шүүгдэгчийн үйлдэлд Эрүүгийн хуулийг хэрэглэхэд гарсан буюу хэрэгт авагдсан нотлох баримтуудаар хангалттай нотлогдон тогтоогдоогүй, гэмт хэргийн шинжгүй гэх үндэслэлээр хэргийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн байхад давж заалдах шатны шүүхийн магадлалаар шүүгдэгчийг гэм буруутай гэж үзэхэд эргэлзээ гарвал хэргийг түүнд ашигтайгаар шийдвэрлэсэн байдлаар анхан шатны шүүхийн цагаатгах тогтоолыг илтэд хуулийг буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн гэж үзэхээр байна.
Аймгийн Прокурорын газрын Ерөнхий прокурор, хууль цаазын шадар зөвлөх Н.А-ийн Шүүхийн сахилгын хороонд гаргасан мэдээлэлд “... Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.8 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1-т заасан шүүх хууль бус бүрэлдэхүүнээр тогтоол гаргасан ...” гэж бичжээ.
Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1-т “шүүхийн тогтоолд заасан үндэслэл нь хэргийн бодит байдалтай нийцээгүй” гэж, 1.2-т “Эрүүгийн хуулийг буруу хэрэглэсэн” гэж, 1.3-т “Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хууль ноцтой зөрчсөн” гэж заасан.
... аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2024 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрийн 6.. дүгээр магадлалаар Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.5 дугаар зүйлийн 1.1-1.3-т заасныг удирдлага болгон тогтоож шийдвэрлэсэн ба давж заалдах шатны шүүхийн магадлалд анхан шатны шүүх хууль бус бүрэлдэхүүнээр хэргийн шийдвэрлэсэн талаар огт дүгнэлт хийгээгүй, шүүгч Д.Б-ийг татгалзаж шийдвэрлэсэн Ерөнхий шүүгчийн захирамж хуульд нийцээгүй талаар дүгнэж бичжээ.
Тус шүүхийн 2024 оны 12 дугаар сарын 23-ны өдрийн 0.. дүгээр албан тоотоор шүүгдэгч Т.П, түүний өмгөөлөгч Б.Д нарын гаргасан гомдол, хэргийн хамт Монгол Улсын дээд шүүхийн Эрүүгийн хэргийн танхимд хүргүүлсэн байгаа болно.
3. ...Аймгийн Прокурорын газраас Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 3-т зааснаар шүүгдэгч Б.Д-д холбогдуулан яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн эрүүгийн 22.....94 дугаартай эрүүгийн хэргийг 2024 оны 7 дугаар сарын 22-ны өдөр эрүүгийн хэргийн бүртгэл хяналтын системээс хуваарилагджээ.
Тус шүүхийн 2024 оны 8 дугаар сарын 05-ны өдрийн 2024/ЕШЗ/2.. дугаар Ерөнхий шүүгчийн захирамжаар шүүгдэгч Б.Д-д холбогдох хэрэгт яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэх хугацааг сунгаж шийдвэрлэсэн байна.
...аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2024 оны 8 дугаар сарын 19-ний өдрийн 1.. дугаар шүүгчдийн зөвлөгөөний “Хэрэг шилжүүлэн хуваарилах тухай” тогтоолоор Ерөнхий шүүгч Б.Г-д хуваарилагдсан хэргүүдийг шилжүүлж, шүүгдэгч Б.Д-д холбогдох эрүүгийн хэрэг шүүгч Ч.Б-д 2024 оны 8 дугаар сарын 20-ны өдөр эрүүгийн хэргийн бүртгэл хяналтын системээс Ерөнхий шүүгч Б.Г-аас хуваарилагдаж ирсэн.
Тус шүүхийн 2024 оны 9 дүгээр сарын 03-ны өдрийн 2024/ШТЦ/1.. дугаар шийтгэх тогтоолоор шүүгдэгч Б.Д-ыг авто тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдал, түүнд нийцүүлэн гаргасан захиргааны хэм хэмжээний актыг зөрчсөний улмаас хүний амь нас хохироосон гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.1 дүгээр зүйлийн 1, 3-т заасныг баримтлан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 3-т зааснаар шүүгдэгч Б.Д-ын тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг нэг /1/ жилийн хугацаагаар хасаж, хорих ял оногдуулахгүйгээр 1 жил 6 сарын хугацаагаар тэнсэж, үүрэг хүлээлгэх албадлагын арга хэмжээ хэрэглэж шийдвэрлэсэн.
... аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2024 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрийн 6.. дугаар магадлалаар ...аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2024 оны 9 дүгээр сарын 03-ны өдрийн 2024/ШТЦ/1.. дугаар шийтгэх тогтоолыг хүчингүй болгож, дахин хэлэлцүүлэхээр буцааж шийдвэрлэсэн.
...аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2024 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрийн 6.. дугаар магадлалд Эрүүгийн хуулийг буруу хэрэглэсэн, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн үндэслэлээр бичигджээ.
Давж заалдах шатны шүүхийн магадлалд “...шүүгдэгч Б.Д-д холбогдох эрүүгийн хэрэг Ерөнхий шүүгч Б.Г-д хуваарилагдсанаас хойш Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 33.1 дүгээр зүйлд заасан шийдвэрүүдийн аль нэгийг гаргалгүй, тодорхой шалтгаангүйгээр 29 хоног байлгасан нь хэргийн болон шүүх хуралдаанд оролцогчдыг чирэгдүүлсэн ойлгомжгүй, шүүгчдийн зөвлөгөөнөөр нэг шүүгчээс нөгөө шүүгчид хэргийг шилжүүлэх болсон үндэслэл тодорхой дүгнээгүй, тодорхой шалтгаан, үндэслэлгүй өөр хоорондоо хэрэг шилжүүлсэн, давж заалдах шатны шүүхэд хэргийг хүргүүлэхдээ 7 хоногийн хугацаа хэтрүүлсэн...” гэх үндэслэлийг зааж Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн гэж дүгнэжээ.
Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 33.1 дүгээр зүйлийн 1-т заасан “Прокуророос шүүхэд шилжүүлсэн эрүүгийн хэргийг шүүгч хүлээн авснаас хойш 15 хоногийн дотор тухайн хэргийн талаар дараах шийдвэрийн аль нэгийг гаргана” гэж, мөн хуулийн 33.1 дүгээр зүйлийн 2-т заасан “Энэ зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан хугацаанд яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэх асуудлыг шийдвэрлэх боломжгүй бол тухайн шүүхийн Ерөнхий шүүгчийн захирамжаар хугацааг 30 хүртэл хоногоор сунгаж болно” гэж хуульчилсан.
Тухайн хэрэг хуваарилагдаж ирсэн шүүгч уг шүүгдэгч Б.Д-д холбогдох хэрэгт хуульд заасан хугацаанд уншиж танилцах, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан асуудлыг шийдвэрлэх боломжгүй гэж үзэж яллагдагчийн шүүхэд шилжүүлэх хугацааг 30 хоногоор сунгаж шийдвэрлэсэн нь шүүгчийн хуулиар олгогдсон хуулийн хүрээнд хийгдсэн ажиллагаа, түүнчлэн шүүгчдийн зөвлөгөөнөөр /3 шүүгчээр тухайн асуудлыг хэлэлцсэн/ хэлэлцэж нэг шүүгчээс нөгөө шүүгчид хэргийг шилжүүлсэн байхад давж заалдах шатны шүүхээс Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн гэж дүгнэснийг хүлээн зөвшөөрөхгүй.
Өөрөөр хэлбэл, давж заалдах шатны шүүхийн магадлалд бичигдсэн дээр дурдсан үндэслэл нь Ерөнхий шүүгч Б.Г-ийн шүүгдэгч Б.Д-д холбогдуулан эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад буюу шүүгчээс хуулийн хүрээнд шийдвэрлэгдэж гаргасан захирамж, мөн шүүгчдийн зөвлөгөөнөөр хэлэлцсэн асуудал байхад тухайн гомдол ямар санаа зорилго агуулж бичээд байгааг тухайн прокурорын өөрийнх нь тухайн нэг шүүгчид гаргаж байгаа хандлага, нэг шүүгчид онцгойлон хийж байгаа үйлдэл, уг үйлдлийн ард ямар шалтгаан байгааг үгүйсгэх аргагүй юм.
Мөн тус шүүхийн 2 шүүгч 7, 8 дугаар саруудад ээлжийн амралтаа эдэлж байсан бөгөөд Ерөнхий шүүгч дангаараа ажиллаж эрүүгийн болон зөрчлийн хэрэг, бусад хянан шийдвэрлэх ажиллагааг гүйцэтгэж хэргийн ачаалал өндөр байснаас шүүгчдийн зөвлөгөөн хийж ачаалал тэнцвэржүүлж хэргээ системээс дахин хуваарилсан байна.
Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.2 дугаар зүйлийн 2-т “Торгох, нийтэд тустай ажил хийлгэх, зорчих эрхийг хязгаарлах, хорих ялыг үндсэн, эрх хасах ялыг нэмэгдэл ялаар хэрэглэнэ” гэж, мөн хуулийн 5.7 дугаар зүйлийн 1-т заасан “Гэмт хэрэг үйлдсэн хүний нийтийн албанд ажиллах, мэргэжлийн үйл ажиллагаа явуулах, эсхүл бусад тодорхой эрхийг нэг жилээс найман жил хүртэл, эсхүл энэ хуулийн тусгай ангид заасан тохиолдолд тээврийн хэрэгслийг жолоодох эрхийг нэг жилээс арван хоёр жил хүртэл, эсхүл нийтийн албанд ажиллах эрхийг бүх насаар хориглохыг эрх хасах ял гэнэ” гэж, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 3-т заасан “Энэ гэмт хэргийн улмаас хүний амь нас хохирсон бол тээврийн хэрэгслийг жолоодох эрхийг таван жилээс дээш найман жил хүртэл хугацаагаар хасаж нэг жилээс таван жил хүртэл хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах, эсхүл нэг жилээс таван жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ” гэж тус тус хуульчилсан.
Давж заалдах шатны шүүхийн магадлалд “...Эрүүгийн хуулийн 39.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1-т заасан “шүүх хэрэглэвэл зохих хуулийг хэрэглээгүй” гэх үндэслэл болохыг дүгнэлээ...” гэж үндэслэлээ заажээ.
Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1-т заасан “шүүх хэрэглэвэл зохих хуулийг хэрэглээгүй” гэж хуульчилсан бөгөөд давж заалдах шатны шүүхийн магадлалдаа “Эрүүгийн хуулийн 39.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1-т заасан” гэж бичсэн Эрүүгийн хуульд байхгүй зүйл ангиараа буруутгаж дүгнэлт хийсэн нь давж заалдах шатны шүүх нь өөрсдөө Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1-т заасан “шүүх хэрэглэвэл зохих хуулийг хэрэглээгүй” гэсэн заалтыг зөрчиж магадлал гаргасан байгааг анхаарч үзээсэй.
2015 оны Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх төрлийг 2023 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдөр өөрчлөн найруулж, 2024 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс дагаж мөрдөхөөр заасан.
Иймд энэхүү гэмт хэргийг шүүгдэгч Б.Д нь 2022 оны 8 дугаар сарын 15-ны өдөр үйлдсэн байх тул Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 3-т заасан нэмэгдэл ял болох тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрх хасах ялын хугацаа нь 3-5 жил хүртэл гэж хуульчилсан бөгөөд шүүгдэгч Б.Д-ын тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг нэг /1/ жилийн хугацаагаар хасаж шийдвэрлэсэн нь шүүх хэрэглэвэл зохих хуулийг хэрэглээгүй гэж давж заалдах шатны шүүхээс дүгнэснийг хүлээн зөвшөөрөхөд туйлын хүнд, 3-5 жил хүртэл гэсэн хуулийн заалтыг бичихдээ тоон алдаа гаргасан байх бөгөөд тухайн хэрэгт улсын яллагчаар оролцсон прокурор нь “үг, үсэг, тооны алдаа гарчихлаа, залруулга хийлгэх хүсэлт өгнө” гэж ярьж байтал дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичсэн. Энэ үүссэн нөхцөл байдал Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.23 дахь заалтад хамаарах үндэслэл байхгүй буюу ноцтой зөрчсөн үйлдэл байхгүй, тооны алдаа гарсныг анзаарч хараагүй, хайхрамжгүй, хайнга байдал байсан гэж үзэж байна.
Харин давж заалдах шатны шүүхийн магадлалд “...Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.7 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт заасан шаардлагыг хангаагүй гэж үзэн, мөн хуулийн 39.8 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.6 дахь заалтад заасан шийтгэх тогтоолыг хүчингүй болгох ноцтой зөрчилд тооцно...” гэж үндэслэлийг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна.
Шүүгдэгч Б.Д-д холбогдох эрүүгийн хэрэг нь 2025 оны 01 дүгээр сарын 14-ний өдөр товлогдож зарлагдсан байгаа болно.
Тус шүүхийн шүүгчдийн зөвлөгөөнөөр /3 шүүгчээр тухайн асуудлыг хэлэлцсэн/ уг хэрэг шилжүүлсэн асуудлын талаар, мөн нэг шүүгчийн шийдвэрлэсэн хэрэгт прокурор Н.А эсэргүүцэл бичих, давж заалдах шатны шүүхээр тухайн хэргийг хянан шийдвэрлэхдээ магадлалдаа хуулийг ноцтой зөрчсөн, хуулийг буруу хэрэглэсэн гэж дүгнэлт хийж байгаагийн цаана ямар ашиг сонирхол явагдаж байгааг, түүнчлэн хамт ажилладаг тухайн нэг шүүгчийн хянан шийдвэрлэсэн хэрэгт Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн, хуулийг буруу хэрэглэж шийдвэрлэсэн байхад прокурор болон Ерөнхий прокурор Н.А эсэргүүцэл бичдэггүй хамгаалдаг, давж заалдах шатны шүүхээр хянагдсан хэрэгт Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн, хуулийг буруу хэрэглэж шийдвэрлэсэн талаар адилхан дүгнэлт хийддэггүй, хуулийг нэг мөр ойлгож хэрэглэж байгаа дээд шатны шүүх өөрсдөө 2 шүүгчийн хэргийг хянахдаа өөр, өөр байдлаар дүгнэлт хийж байгаа үйлдэл нь шударга ажилладаггүй байгааг /давж заалдах шатны шүүх тухайн шүүгчтэйгээ хууль ёсыг хэрэгжүүлж ажиллаж байгаа эсэхэд нь хяналт тавьж чадахгүй, өөрийнхөн хүн, найз нөхөд мэтээр хамгаалах/ анхаарч үзээсэй гэж хүсэж байна.
... Холбогдогч Б.О-ийн гаргасан гомдлоор түүнд холбогдох зөрчлийн хэрэг давж заалдах шатны шүүхээр хянагдаж 2024 оны 12 дугаар сарын 27-ны өдрийн 2024/ДШЗ/0.. дүгээр магадлал гаргасан бөгөөд шүүх хуралдаанд Зөрчлийн тухай хуулийн холбогдох заалтыг зөрчсөн, хууль буруу хэрэглэсэн талаар үндэслэлийг тайлбарласан атал 2024 оны 12 дугаар сарын 27-ны өдрийн 2024/ДШЗ/0.. дүгээр магадлалд шүүх хуралдаанд тайлбарласан үндэслэлээ огт бичээгүй байдаг.
Аймгийн Прокурорын газрын Ерөнхий прокурор, хууль цаазын шадар зөвлөх Н.А-ийн Шүүхийн сахилгын хороонд гаргасан мэдээлэлд тус шүүхийн Ерөнхий шүүгчийн өөрийнх нь эрх хэмжээний хүрээнд гаргасан эрхийн акт болох захирамжтай холбоотой асуудлыг шүүгч Ч.Б надад холбогдуулан ямар учраас бичээд байгаа, ямар санаа зорилго агуулж Шүүхийн сахилгын хороонд мэдээлэл хүргүүлээд байгаа зэрэгт, мөн тус шүүхийн Ерөнхий шүүгчийн гаргасан захирамжид миний бие тайлбар хийх боломжгүй юм.
Аливаа хэрэг маргааныг хянан шийдвэрлэхдээ шүүгч нь хэргийн үйл баримт, нотолгоо, өөрийн дотоод итгэл үнэмшил зэрэгт тулгуурлан шийдвэрээ гаргадаг болно.
Анхан шатны шүүхээс давж заалдах шатны шүүхэд гомдол, эсэргүүцлээр хянагдсан бүх эрүүгийн хэргийг нэг бүрчлэн харж анзаарч шүүгчийн талаар Сахилгын хороонд гомдол мэдээлэл гаргах гэж байгаа бол шүүн таслах ажиллагаа явуулж байгаа шүүгчийн хараат бус байдалд халдахгүйгээр, шүүгч нарыг алагчлан харж үзэхгүйгээр адил тэгш хандаж хуульд заасан прокурорын албаны чиг үүргээ хэрэгжүүлж ажиллахыг хүснэ.
Нэг шүүхэд хамт ажиллаж байгаа тусгайлсан 2 шүүгчийн нэгтэй нь хувийн харилцаатай, гэр бүлээрээ найзалж нөхөрлөж, /аймагт хуулийн болон төрийн байгууллагын удирдлагуудтай анги үүсгэж, тэдгээрт холбогдох хэргийг хянан шийдвэрлүүлэхгүй байлгаж прокурорын байгууллагад цаг хугацааг авч удаашруулах, нэг шүүгчийн хянан шийдвэрлэх хэргүүдийн талаар би өчнөөн хамгаалсан одоо цаашид хамгаалж чадахгүй талаар өөрөө гадуур ярих/ хууль ёсыг хэрэгжүүлж чадаж байгаа эсэхэд нь хяналт тавьж, хатуу үг хэлж чадахгүй болтлоо дотноссон ийм байдлаар тухайн аймагт прокурорын байгууллагыг толгойлж, шүүх эрх мэдлийг хэрэгжүүлэхийн төлөө хамтын чиг үүрэгтэй байх аймгийн прокурорын байгууллагын удирдлага нь шүүхээ, шүүгчээ чичлээд мэдээлэл бичээд сууж байдаг нь үнэхээр эмгэнэлтэй юм.
...аймаг дахь Прокурорын газрын Ерөнхий прокурор, хууль цаазын шадар зөвлөх Н.А-ийн Шүүхийн сахилгын хороонд гаргасан мэдээлэлд бичигдсэн шүүгчийн мэргэжлийн үйл ажиллагаа нь хүний эрх, хууль ёсны эрх ашгийг хамгаалах, зөрчигдсөн эрхийг сэргээх, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зорилтыг хангаагүй, сахилгын зөрчил гаргасан гэж үзэж байгааг миний бие хүлээн зөвшөөрөхгүй байна.
Ерөнхий прокурор Н.А нь өөрөө дээр дурдсан асуудлыг үнэнч шударгаар хэрэгжүүлж ажиллаж байгаа эсэхэд үнэлэлт дүгнэлт өгөх байх.
Иймд аймгийн Прокурорын газрын Ерөнхий прокурор, хууль цаазын шадар зөвлөх Н.А-ийн Шүүхийн сахилгын хороонд гаргасан мэдээлэлд Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.23 дахь заалт “хуулийн илт тодорхой заалтыг ноцтой, эсхүл удаа дараа зөрчсөн үйлдэл, эс үйлдэхүй гаргах”, 50.1.27 дахь заалт “шүүхийн шийдвэрт үндэслэл огт бичээгүй нь дээд шатны шүүхээр тогтоогдсон”, 50.1.28 дахь заалт “хуульд заасны дагуу татгалзан гаргах үүрэгтэйгээ мэдсээр байж татгалзан гараагүй” гэж бичигдсэн зүйлийг миний бие хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа талаар тайлбараар гаргасан тул ... аймаг дахь сум дундын анхан шатны шүүхийн шүүгч Ч.Б надад холбогдуулан сахилгын хэрэг үүсгэснийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэх өгөхийг хүсэж байна ...” гэжээ.
Шүүхийн сахилгын хорооны хуралдаанаар нотлох дүгнэлтийг хянан хэлэлцээд 2025 оны 04 дүгээр сарын 29-ний өдрийн СХМ/2025/0..2 дугаар магадлалаар шүүгч Ч.Б нь Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.23-д заасан зөрчил гаргасан гэж үзэж, хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.7, 57 дугаар зүйлийн 57.1.7-т зааснаар “хаалттай сануулах” сахилгын шийтгэлийг оногдуулжээ.
Шүүгч Ч.Б гомдолдоо: “…Магадлалд шүүгчийн үйл ажиллагаатай холбоотой үйл баримтад “...Бусад этгээдийн хууль зөрчсөн эсэхийг хянаж, хууль зөрчсөнд нь хариуцлага хүлээлгэдэг шүүгч нь өөрөө хууль зөрчдөг байх үндэслэлгүй учраас хууль тогтоогч илт тодорхой хуулийн заалтыг зөрчих нь сахилгын зөрчил гэж хуульчилсан байдаг. Иймд, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсгийн /өмнөх заалтаар/, энэ төрлийн гэмт хэрэгт холбогдсон этгээдийн тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг 3-5 хүртэл хугацаагаар хасах нэмэгдэл ял оногдуулна гэх заалт бол хэнд ч ойлгомжтой, тодорхой заалт тул илт тодорхой хуулийн заалтыг зөрчсөн гэж үзнэ.
Шүүгдэгчид хуульд заагаагүй нэмэгдэл ял оногдуулсан, иймээс ч анхан шатны шүүхийн тогтоолыг хянасан давж заалдах шатны шүүх Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.7 дугаар зүйлийн 1.1 дэх хэсэгт заасан “шүүх хэрэглэвэл зохих хуулийг хэрэглээгүй”, 39.8 дугаар зүйлийн 1.6 дахь заалтад “шүүхийн шийдвэр нь энэ хуулийн 36.2, 36.6, 36.7, 36.8, 36.9 дүгээр зүйлд заасан шаардлагыг хангаагүй” гэж дүгнэсэн, эрүүгийн хариуцлага нь тухайн хүн, хуулийн
этгээдийн үйлдсэн гэмт хэрэг, гэмт хэргийн нийгмийн аюулын шинж чанар, хэр хэмжээ, гэм буруугийн хэлбэрт тохирсон байна гэсэн хууль ёсны болон шударга ёсны зарчимд нийцэхгүй үйлдэл байх тул зөрчлийг “ноцтой” гэж үзэх үндэслэлтэй байна.
Нэгтгэвэл, шүүгч Ч.Б нь шүүгдэгч Б.Д-д хуульд байхгүй
нэмэгдэл ял оногдуулсан нь Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.23-д заасан “...хуулийн илт тодорхой заалтыг ноцтой, ... зөрчсөн үйлдэл, эс үйлдэхүй гаргах сахилгын зөрчил гаргасан болох нь сахилгын хэрэгт
авагдсан баримтуудаар тогтоогдож байх тул нотлох дүгнэлтийг хүлээн авч, холбогдох шүүгчид сахилгын шийтгэл оногдуулах нь зүйтэй байна” гэж дүгнэлт хийжээ.
Магадлалд шүүгч Ч.Б-д сахилгын шийтгэл ногдуулах үндэслэлийг дүгнэхдээ хууль тогтоомжийн зохицуулалт, хэрэглээний талаар тодорхой дүгнэлт хийгээгүй байна.
Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.23-т заасан “Хуулийн илт тодорхой заалтыг ноцтой, эсхүл удаа дараа зөрчсөн үйлдэл эс үйлдэхгүй гаргах” гэж зөрчлийг тодорхойлжээ.
Аливаа зөрчил, түүнд ногдуулах шийтгэлийг тухайн хууль тогтоомжид тодорхойлох ба тухайн нэр томьёо нь өргөн утгатай, хэрэглэхэд ойлгомжгүй бол тайлбар хийх шаардлагатай талаар Хууль тогтоомжийн тухай хуулийн 30 дугаар зүйлд заажээ.
Гэтэл Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.23-т “ноцтой зөрчил”, “удаа дараа зөрчсөн” гэх ойлголтуудыг хэрхэн ойлгох талаар тодорхойлоогүй байна.
Хуулийн энэ заалтыг Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн 2024 оны 11-р сарын 01-ний өдрийн 23 тоот магадлалд “...Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50.1.23 дахь заалтаар хуулийн илт тодорхой заалтын ноцтой эсхүл удаа дараа зөрчсөн үйлдэл эс, үйлдэхгүй гаргах”-ыг шүүгчид хориглохоор заасан нь агуулгын хувьд хуулийг нэг мөр ойлгон хэрэглэх нөхцөлийг алдагдуулсан гэж үзэхээр байна. ...Иймд Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Дөчин есдүгээр зүйлийн 6 дахь хэсэгт заасан үзэл баримтлалын хүрээнд шүүхийн сахилгын хэргийн мөн чанар, бусад хэрэг зөрчлөөс ялгагдах шинж, тухай сахилгын хэргийг шалгах шийдвэрлэх ажиллагааны онцлогийг харгалзан холбогдох зохицуулалтыг нарийвчлан хуульчлах, эрх зүйн хэм хэмжээний давхардал хийдлийг арилгах, шүүгчид холбогдох сахилгын хэргийг хянан шийдвэрлэх үндэслэл, журмыг нарийвчлан зохицуулах шаардлага байгааг дурдах нь зүйтэй байна” гэж дүгнэлт хийжээ.
Зөрчлийн шинжийг тодорхойлсон хуулийн ойлголтыг нэг мөр ойлгож “ноцтой зөрчил гэдэг ойлголтыг хэмжигдэхүйц ухагдахуунаар тодорхойлоогүй тохиолдолд тухайн маргааныг шийдвэрлэж байгаа этгээд бүр өөр өөрөөр ойлгож тайлбарлан хэрэглэх нь хуулийг нэг мөр ойлгон хэрэглэх нөхцөл алдагдах, хууль хэрэглээний буруу жишиг тогтож, хүний эрхийн ноцтой зөрчил үүсгэх үр дагавартай. Тодруулбал, хүний амьдралын хэв маяг, мэргэжил боловсрол зэрэг хувь хүний онцлогоос шалтгаалж үйл баримт, үр дагаврыг өөр өөрөөр дүгнэдэг.
Ийм ч учраас Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцээс “...Сахилгын хэргийн шинж чанарыг тодорхойлох шаардлагатай” талаар дээрх магадлалыг гаргасан байна.
“Ноцтой зөрчил” гэх хууль зүйн үр дагавар бүхий ойлголтыг “хэмжигдэхүйц” байдлаар тодорхойлох нь зайлшгүй шаардлагатайг дээр дурдсан. Цаашилбал “удаа дараа” зөрчих гэдгийг 2 удаа эсхүл түүнээс дээш зөрчихийг ойлгох уу гэсэн асуултууд ч зүй ёсоор тавигдана.
“Ноцтой” гэх аливаа асуудлын хэр хэмжээг илэрхийлэх ойлголтыг бусад хуульд хэрхэн тайлбарласныг тодруулъя. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 2.5-р зүйлийн 3 дахь хэсэгт “...Энэ хуульд заасан ноцтой хохирол, хор уршиг гэж хохирогчийн амьдралын эх үүсвэр болсон эд хөрөнгийн эрхэд, эсхүл улс орон, хүн амын аюулгүй байдалд ач холбогдол бүхий эрхэд хохирол, хор уршиг учирсныг ойлгоно” гэж тодорхой тайлбарлажээ. Ийнхүү ноцтой гэх хохирлыг тодорхойлсон учир хууль хэрэглээнд ямар нэгэн эргэлзээ төрөхгүй, хуулийг нэг мөр хэрэглэх боломж бүрдсэн байна.
Ийнхүү хууль зүйн үр дагавар үүсгэж байгаа ойлголтуудыг хууль тодорхой тайлбарлах шаардлага нь зөрчил үйлдэгдсэн эсэх, хариуцлага ногдуулах хууль зүйн үндэслэлтэй эсэхэд хуулийн үндэслэл бүхий дүгнэлт хийж хэрэг маргааныг шийдвэрлэх нь Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 95 дугаар зүйлийн 95.20-д заасан “...Сахилгын хорооны шийдвэр хууль ёсны, үндэслэл бүхий байх” зарчимд нийцнэ.
Мөн “Сахилгын зөрчил гаргасныг нотлох дүгнэлт”-д хэрэв шүүхийн шийдвэр нь дээрх шаардлагыг хангаагүй бол Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг
ноцтой зөрчсөнд тооцогдохоор Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.8 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.6-д, мөн шүүх хэрэглэвэл зохих хуулийг хэрэглээгүй бол Эрүүгийн хуулийг буруу хэрэглэсэн гэж үзэхээр хуулийн 39.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1-д тус тус хуульчилсан тул түүний ялын хэмжээг буруу оногдуулсан нь “ноцтой” байх шинжийг агуулж байна гэжээ. Магадлалд энэ талаар дурджээ.
Хууль тогтоогчоос Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.5-р зүйлд давж заалдах шатны шүүх, мөн хуулийн 40.1-р зүйлд хяналтын шатны шүүх доод шатны шүүхийн шийдвэрүүдийг хянах үндэслэлүүдийг хуульд тодорхой заасан ба үүний нэг нь Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг “ноцтой” зөрчсөн гэх үндэслэл юм.
Шүүхийн статистикаас үзвэл Улсын дээд шүүхийн эрүүгийн хэргийн танхим хяналтын журмаар шүүх хуралдаанаар хянан шийдвэрлэгдсэн 144 хэргийн 13.21 хувь буюу 7 хэргийг Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн үндэслэлээр хүчингүй болгожээ. Энэ бол зөвхөн Улсын дээд шүүхийн эрүүгийн хэргийн тэнхимийн хяналтын журмаар хянасан хэргийн тоон үзүүлэлт бөгөөд бүх давж заалдах шатны шүүхүүдийн энэ үндэслэлээр хүчингүй болсон хэргийн тоо үүнээс олон бий гэдэг нь тодорхой.
Хэрэв шат шатны шүүхийн шийдвэрийг хянах үндэслэлийг шүүгчийн сахилгын зөрчил гэж үзэх үндэслэл буюу Монгол улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.23-т заасан үндэслэл болгож хуулийг төсөөтэй хэрэглэх нь харин ч шүүх, шүүгчийн нэр хүндэд сөрөг нөлөө үзүүлнэ.
Монгол Улсын үндсэн хууль, Шүүхийн тухай хуульд зааснаар шүүхийн
тогтолцоог нь Улсын дээд шүүх, аймаг, нийслэлийн шүүх, сум, сум дундын анхан шатны шүүх байна гэж заасан ба эдгээр шүүхүүд нь анхан, давж заалдах, хяналтын
шат гэсэн тогтолцоогоор доод шатны шүүхийн шийдвэрийг хянаж, хууль хэрэглээний практикт тогтоох, шүүхийн алдаа зөрчил засагдаж байх ёстой.
Энэхүү зарчмын дагуу Б.Д-д холбогдох хэргийг давж заалдах шатны
шүүх оролцогчийн гомдлын дагуу хянаж зөрчлийг засах талаар дүгнэлт хийж анхан
шатны шүүхэд буцааснаар хэргийг дахин шийдвэрлэж уг алдааг зассан байна.
Иймд Шүүхийн сахилгын хорооны 2025 оны 04 дүгээр сарын 25-ны өдрийн
хуралдаанаар ...аймгийн сум дундын анхан шатны шүүхийн шүүгч
Ч.Б-д холбогдох 2025 оны 02 дугаар сарын 21-ний өдрийн ГНД/2025/0..6
дугаар нотлох дүгнэлтийг хэлэлцээд “Сахилгын зөрчил гаргасныг нотлох дүгнэлтийг хүлээн авч, сахилгын шийтгэл ногдуулах тухай” СХМ/2025/0..2 дугаартай
магадлалыг хүчингүй болгож, сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү” гэжээ.
Шүүгч Ч.Б хянан үзэх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа “...Гомдлоо бүхэлд нь дэмжиж байна. Сахилгын хорооны магадлалыг бүхэлд нь хүчингүй болгож өгнө үү” гэв.
Шүүгч Ч.Б-ийн өмгөөлөгч П.Б хянан үзэх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа “...Сахилгын хорооны магадлалыг хүчингүй болгож өгнө үү” гэв.
ҮНДЭСЛЭХ нь:
Магадлалыг хэвээр үлдээх нь зүйтэй гэж бүрэлдэхүүн үзэв.
1. Сахилгын зөрчлийн тухайд:
1.1.Нотлох дүгнэлтэд “...шүүгч Ч.Б нь Б.Д-д тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрх хасах нэмэгдэл ялыг оногдуулахдаа ...хуульд огт байхгүй хугацаа болох 1 жилийн хугацаагаар хасахаар шийдвэрлэсэн нь Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.23-д заасан хуулийн илт тодорхой заалтыг “ноцтой” зөрчсөн...” гэжээ.
Сахилгын хэрэгт авагдсан баримтаас үзвэл, ...аймгийн Прокурорын газраас Б.Д-д Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж, хэргийг шүүхэд шилжүүлсэн, Ерөнхий шүүгчийн 2024 оны 8 дугаар сарын 20-ны өдрийн 2.. дугаар захирамжаар шүүх хуралдаан даргалагчаар шүүгч Ч.Б-г томилсон шийдвэрийг албажуулсан байна.
Шүүгч 2024 оны 8 дугаар сарын 30-ны өдрийн 5.. дугаар захирамжаар яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлж, шүүх хуралдааныг товлон зарласан.
Тус шүүхийн 2024 оны 9 дүгээр сарын 03-ны өдрийн 1.. дугаар шийтгэх тогтоолоор Б.Д-ийг авто тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдал, түүнд нийцүүлэн гаргасан захиргааны хэм хэмжээний актыг зөрчсөний улмаас хүний амь нас хохироосон гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож, Эрүүгийн хуулийн 27.10 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг нэг жилийн хугацаагаар хасаж, хорих ял оногдуулахгүйгээр 1 жил 6 сарын хугацаагаар тэнсэж шийдвэрлэжээ.
Давж заалдах шатны шүүх прокурорын эсэргүүцлээр хэргийг 2024 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдөр хянан хэлэлцээд 6.. дугаар магадлалаар анхан шатны шүүхийн тогтоолыг хүчингүй болгохдоо “...2024 оны 9 дүгээр сарын 03-ны өдрийн 1.. дугаар шийтгэх тогтоолоор ...Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 3-т зааснаар шүүгдэгч Б.Д-ын тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг нэг жилийн хугацаагаар хасаж, хорих ял оногдуулахгүйгээр 1 жил 6 сарын хугацаагаар тэнсэж, үүрэг хүлээлгэх албадлагын арга хэмжээ хэрэглэж... буюу Эрүүгийн хуулийн 27.10 дугаар зүйлийн 3-т заасан ... тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг таван жилээс найман жил хүртэл хугацаагаар хасаж ... гэснийг зөрчин энэ зүйл хэсэгт байхгүй хугацаагаар буюу 1 жилийн хугацаагаар тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг хасаж шийдвэрлэсэн нь Эрүүгийн хуулийн зүйл, хэсэгт заасан ялын төрөл хэмжээг буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн үндэслэл болно.
Түүнчлэн одоо мөрдөгдөж байгаа Эрүүгийн хуулийн 27.10 дугаар зүйлийн 3-т заасан эрх хасах нэмэгдэл ялын хугацааг 2023 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдрийн Эрүүгийн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулиар тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрх хасах хугацааг 5 жилээс 8 жил хүртэл хугацаагаар гэж тогтоосныг 2024 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдсөн. ...Б.Д-ын авто тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдал, түүнд нийцүүлэн гаргасан захиргааны хэм хэмжээний актыг зөрчсөний улмаас хүний амь нас хохироосон гэмт хэрэг үйлдэгдсэн цаг хугацаа нь 2022 оны 8 дугаар сарын 15-ны өдөр тул 2023 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдрийн Эрүүгийн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулиас өмнө үйлчилж байсан Эрүүгийн хуулийн 27.10 дугаар зүйлийн 3-т заасан хуулийн үйлчлэлд хамаарахаар байх тул шүүхээс шүүгдэгчид эрүүгийн хариуцлага ногдуулахдаа Эрүүгийн хуулийн 1.9 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар хууль буцаан хэрэглэх байсныг шүүх анхаараагүй, энэ тухай шийтгэх тогтоолд огт дүгнэлт хийгээгүй нь Эрүүгийн хуулийн 39.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1-д заасан “шүүх хэрэглэвэл зохих хуулийг хэрэглээгүй” гэх үндэслэл болно...” гэж дүгнэжээ.
Өөрөөр хэлбэл, Эрүүгийн хуулийн 27.10 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт заасан “... гурван жилээс таван жил хүртэл хугацаагаар хасаж нэг жилээс таван жил хүртэл хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах, эсхүл нэг жилээс таван жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ” гэсэн нь хоёрдмол утгагүй, нэг утга санааг эргэлзээгүй илэрхийлсэн, маргаангүй, хуулийн тодорхой бус ойлголтыг агуулаагүй, хуульчийн тусгай мэдлэг, хууль тайлбарлах арга, ур чадвар шаардахгүй, энгийн ухамсрын түвшинд шууд ойлгогдохуйц байх тул “илт тодорхой” заалт байна.
Гэтэл холбогдох шүүгч нь энэхүү заалтад заагаагүй буюу “тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг 1 жилийн хугацаагаар” хасах ял оногдуулсан нь сахилгын хэрэгт авагдсан шүүх хуралдааны тэмдэглэл, шүүх хуралдааны бичлэгт үзлэг хийсэн тэмдэглэл, анхан шатны шүүхийн шийтгэх тогтоол, давж заалдах шатны шүүхийн магадлалаар тогтоогдож байна.
Шүүгч Ч.Б хуулийн илт тодорхой заалтыг илэрхий өөрөөр хэрэглэсэн, хэрэглэх ёстой хуулийг хэрэглээгүйгээс шүүгдэгчид ашигтай байдал бий болсон байх тул ноцтой зөрчил гэж үзнэ.
Иймд түүнийг Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.23-д заасан “хуулийн илт тодорхой заалтыг ноцтой, …зөрчсөн...” гэж үзэж, “хаалттай сануулах” сахилгын шийтгэл оногдуулахдаа хийсэн Сахилгын хорооны дүгнэлт хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий болжээ.
1.2. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 33.1 дүгээр зүйлийн 1-т зааснаар прокуророос шүүхэд шилжүүлсэн эрүүгийн хэргийг шүүгч хүлээн авснаас хойш 15 хоногийн дотор яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэх, хэргийг прокурорт буцаах, хэргийг түдгэлзүүлэх, хэргийг харьяалах шүүхэд шилжүүлэх шийдвэрийн аль нэгийг гаргах ба мөн зүйлийн 2 дахь хэсэгт яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэх асуудлыг Ерөнхий шүүгчийн захирамжаар хугацааг 30 хүртэл хоногоор сунгаж болно гэж зохицуулсан.
Сахилгын хэрэгт авагдсан баримтаар Ерөнхий шүүгчийн 2024 оны 7 дугаар сарын 22-ны өдрийн 203 дугаар захирамжаар Б.Д-д холбогдох эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдаан даргалагчаар Ерөнхий шүүгч Б.Г томилогдсоныг албажуулсан, тэрээр 2024 оны 8 дугаар сарын 05-ны өдрийн 212 дугаар захирамжаар яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэх хугацааг 30 хоногоор сунгасан, шүүгчдийн зөвлөгөөний 2024 оны 8 дугаар сарын 19-ний өдрийн 12 дугаар тогтоолоор хэргийг шүүгч Ч.Б-д шилжүүлсэн нь тогтоогджээ.
Өөрөөр хэлбэл, яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэх хугацааг сунгасны дараа хэргийг шүүгч Ч.Б-д шилжүүлсэн байх тул яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэх үйл баримтад холбогдох шүүгчийг буруутгах боломжгүй.
1.3. Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 19 дүгээр зүйлийн 19.2.5-д нийт шүүгчдийн чуулганаар баталсан нийтлэг журамд үндэслэн, “хэрэг, нэхэмжлэл, гомдол, хүсэлт хүлээн авах, хуваарилах болон хэрэг, маргааныг хянан шийдвэрлэх шүүгч, шүүх бүрэлдэхүүнийг сугалаагаар томилох нарийвчилсан журам”-ыг тухайн шүүхийн шүүгчдийн зөвлөгөөнөөр хэлэлцэн батлахаар зохицуулсан.
Тус шүүхийн шүүгчдийн зөвлөгөөний 2023 оны 12 дугаар сарын 21-ний өдрийн 01 дүгээр тогтоолоор баталсан “Шүүхэд эрүүгийн хэрэг, зөрчлийн хэрэг, өргөдөл, гомдол, хүсэлт, гүйцэтгэх хуудас хүлээн авах, шүүгчид хуваарилах” журмын 9Г-д “шүүгч ээлжийн амралтаа эдэлж эхлэхээс өмнө хуваарилагдсан хэргээ шуурхай шийдвэрлэж дуусгаж хугацаандаа амралтаа эдлэх тухайн хэргийг энэ хугацаанд шийдвэрлэх боломжгүй болсон мөн удаан хугацаагаар өвчтэй, чөлөөтэй тохиолдолд өмнө хуваарилагдсан хэргийг шүүгчдийн зөвлөгөөний тогтоолын 1.1-д заасан дарааллын дагуу ачаалал тэнцвэржүүлэх зарчмаар шүүгч нарт шүүгчдийн зөвлөгөөнөөр шилжүүлж байхаар” зохицуулсан бөгөөд тогтоолын 1.1-т хуралдаан даргалагчийг Ч.Б, Б.Г, Д.Б гэсэн дарааллаар тогтоосон.
Дээрх зөвлөгөөний тогтоолд Б.Д-д холбогдох эрүүгийн хэргийг шүүгч Ч.Б-д хуваарилахдаа “...ээлжийн амралтаа зохих ёсоор эдэлсэн,... энэ өдрөөс эхлэн ... нэгдсэн системд хэрэг хуваарилахаар шийдвэрлэгдсэн” гэсэн нь хууль зөрчөөгүй байна.
1.4. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 38.3 дугаар зүйлийн 3-т “Прокурор, оролцогч давж заалдах журмаар гаргасан гомдол, эсэргүүцлийн хуулбарыг хүлээн авснаас хойш 7 хоногийн дотор хариу тайлбар гаргаж болно”, 38.4 дүгээр зүйлийн 1-т “Анхан шатны шүүх давж заалдах журмаар гаргасан гомдол, эсэргүүцэлд хариу тайлбар гаргах хугацаа дуусмагц хавтаст хэрэгт гомдол, эсэргүүцэл, хариу тайлбарыг хавсаргаж, харьяалах давж заалдах шатны шүүхэд хүргүүлнэ” гэж заасан.
Анхан шатны шүүхийн 2024 оны 9 дүгээр сарын 03-ны өдрийн 1098 дугаар шийтгэх тогтоолыг эс зөвшөөрч 2024 оны 10 дугаар сарын 03-ны өдөр гаргасан прокурорын эсэргүүцлийг давж заалдах шатны шүүхэд 2024 оны 10 дугаар сарын 21-ний өдөр хүргүүлэхдээ хугацааг 7 хоногоор хэтрүүлжээ.
“Эрүүгийн хэргийн хөдөлгөөний нийтлэг аргачлал”-ын 4.22.2-т “Шүүгчийн туслах нэгдсэн системээр хэрэг хүргүүлэх ажиллагааг бүрэн, зөв хийж, ... хэргийг эмхэтгэж, ... харьяалах шүүхэд нэн даруй хүргүүлнэ” гэж заасан.
Хэргийг давж заалдах шатны шүүхэд хүргүүлэх ажиллагаа нь шүүгчийн туслахын чиг үүрэгт хамаарч байх тул энэхүү ажиллагаанд шүүгчийг буруутгах үндэслэлгүй.
2. Өргөдөл, мэдээлэлд дурдсан бусад гомдлын талаар:
2.1. ...аймгийн Прокурорын газраас С.Н, Т.Бүжинлхам, Х.Ц, М.О нарт яллах дүгнэлт үйлдэж, хэргийг ...аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд шилжүүлсэн, Ерөнхий шүүгчийн 2020 оны 6 дугаар сарын 26-ны өдрийн 3.. дугаар захирамжаар шүүх хуралдаан даргалагчаар шүүгч Ч.Б-г томилсон шийдвэрийг албажуулсан.
Тус хэргийг 2021 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдөр хянан хэлэлцээд, 2.. дугаар цагаатгах тогтоолоор хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, цагаатгасан.
...аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүх прокурорын эсэргүүцлээр хэргийг 2022 оны 02 дугаар сарын 24-ний өдөр хянан хэлэлцээд 2.. дугаар магадлалаар цагаатгах тогтоолыг хүчингүй болгож, хэргийг дахин хэлэлцүүлэхээр буцаасан ба Монгол Улсын дээд шүүхийн 2022 оны 5 дугаар сарын 04-ний өдрийн 3.. дугаар тогтоолоор хэлэлцүүлэхээс татгалзжээ.
...аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүх хэргийг 2022 оны 5 дугаар сарын 24-ний өдөр хүлээн авсан ба шүүгч Ч.Б“...эрүүгийн хэргийг цагаатгаж шийдвэрлэсэн, тус хэргийн нөхцөл байдал өөрчлөгдөөгүй, хууль хэрэглээний хувьд өөр байр суурьтай” гэсэн үндэслэлээр татгалзан гарах хүсэлт гаргасныг Ерөнхий шүүгчийн 2022 оны 9 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 2.. дугаар захирамжаар хангасан, 2022 оны 9 дүгээр сарын 08-ны өдрийн 2.. дүгээр захирамжаар шүүх хуралдаан даргалагчаар шүүгч Д.Б-ийг томилсон шийдвэрийг албажуулжээ.
Шүүх хэргийг 2023 оны 01 дүгээр сарын 30-ны өдөр хянан хэлэлцээд 2.. дугаар шийтгэх тогтоолоор шүүгдэгч нарыг гэм буруутайд тооцож шийтгэл оногдуулсныг давж заалдах шатны шүүхийн 2023 оны 04 дүгээр сарын 25-ны өдрийн 14 дүгээр магадлалаар хэвээр үлдээж шийдвэрлэсэн, Монгол Улсын дээд шүүхийн хяналтын шатны эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдааны 2023 оны 10 дугаар сарын 04-ний өдрийн 1.. дугаар тогтоолоор шийтгэх тогтоол, магадлалыг тус тус хүчингүй болгосон.
Аймгийн Прокурорын газраас хэргийг шүүхэд дахин шилжүүлсэн, Ерөнхий шүүгчийн 2024 оны 03 дугаар сарын 06-ны өдрийн 5.. дүгээр захирамжаар шүүх хуралдаан даргалагчаар шүүгч Д.Б-ийг томилсон шийдвэрийг албажуулжээ.
Тус шүүхийн 2024 оны 04 дүгээр сарын 01-ний өдрийн 7.. дугаар шийтгэх тогтоолоор шүүгдэгч нарыг гэм буруутайд тооцож, шийтгэл оногдуулсан, ...аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүх 2024 оны 6 дугаар сарын 19-ний өдөр хэргийг хянан хэлэлцээд 4.. дугаар магадлалаар шийтгэх тогтоолд өөрчлөлт оруулсан, Монгол Улсын дээд шүүхийн 2024 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдрийн 6.. дугаар тогтоолоор хяналтын гомдлыг хэлэлцүүлэхээс татгалзсан нь хэрэгт авагдсан баримтаар тогтоогдож байна.
Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 51 дүгээр зүйлийн 51.1-т “Шүүгч шүүн таслах ажиллагаанд оролцоход ашиг сонирхлын зөрчил үүсэж болзошгүй нөхцөл байдал байгаа бол өөрөө татгалзан гарах, эсхүл хэргийн оролцогчдод мэдэгдэж, тэдгээрийг татгалзах хүсэлт гаргах боломжоор хангана”, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 10.4 дүгээр зүйлийн 1-т “Хэргийг дангаар шийдвэрлэж байгаа шүүгчийг энэ хуулийн 10.1, 10.2 дугаар зүйлд заасан үндэслэлээр татгалзвал шүүгч шүүх хуралдааныг хойшлуулж, уг асуудлыг тухайн шүүхийн Ерөнхий шүүгчид танилцуулж шийдвэрлүүлнэ” гэж заасан.
Шүүгч Ч.Б хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанаас татгалзан гарах эрхээ хэрэгжүүлсэн, Ерөнхий шүүгч хүсэлтийг хуульд заасны дагуу шийдвэрлэсэн нь сахилгын зөрчилд хамаарахгүй.
2.2. ...аймгийн Прокурорын газраас Т.П-д яллах дүгнэлт үйлдэж, шүүхэд шилжүүлсэн, Ерөнхий шүүгчийн 2023 оны 12 дугаар сарын 05-ны өдрийн 3.. дугаар захирамжаар шүүх хуралдаан даргалагчаар шүүгч Д.Б-ийг томилсон шийдвэрийг албажуулжээ.
Шүүгдэгч Т.П, түүний өмгөөлөгч шүүгчийг татгалзан гаргах хүсэлт гаргасныг Ерөнхий шүүгчийн 2024 оны 04 дүгээр сарын 25-ны өдрийн 1.. дүгээр захирамжаар хангаж, 2024 оны 04 дүгээр сарын 25-ны өдрийн 1.. дугаар захирамжаар шүүх хуралдаан даргалагчаар шүүгч Ч.Б-г томилсон шийдвэрийг албажуулжээ.
Хэргийн оролцогч хуульд заасан эрхээ хэрэгжүүлж, нэр бүхий шүүгчийг татгалзан гаргах хүсэлт гаргасныг Ерөнхий шүүгч бүрэн эрхийнхээ хүрээнд шийдвэрлэсэн бөгөөд энэ нь шүүгч Ч.Б-тай холбоогүй байна.
Улсын яллагч М.О 2024 оны 5 дугаар сарын 16-ны өдрийн шүүх хуралдаанд Ерөнхий шүүгч Б.Г, шүүгч Ч.Б нарыг “...шүүгдэгчтэй хамт ажиллаж байсан” гэх үндэслэлээр татгалзан гаргах хүсэлт гаргасан, ...аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүх /хуучин нэршлээр/-ийн шүүгчдийн зөвлөгөөний 2024 оны 5 дугаар сарын 24-ний өдрийн 0.. дугаар тогтоолоор хүсэлтийг хангахаас татгалзжээ.
Шалгах ажиллагааны явцад авагдсан баримтаар Т.П нь нэр бүхий шүүгч нартай холбоотой гэх нөхцөл байдал тогтоогдоогүй бөгөөд татгалзлыг шийдвэрлэсэн ажиллагаа хууль зөрчөөгүй тул “...хууль бус бүрэлдэхүүнээр хэргийг шийдвэрлэсэн” гэж үзэхгүй.
Анхан шатны шүүхийн 2024 оны 9 дүгээр сарын 05-ны өдрийн 202 дугаар цагаатгах тогтоолоор Т.П-д холбогдох эрүүгийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, цагаатгасан ба давж заалдах шатны шүүхийн 2024 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрийн 6.. дүгээр магадлалаар цагаатгах тогтоолыг хүчингүй болгож шийдвэрлэжээ.
Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.15 дугаар зүйлийн 2-т “Шүүх, прокурор, мөрдөгч нь хууль болон эрх зүйн ухамсрыг удирдлага болгож нотлох баримтыг тал бүрээс нь нягт нямбай, бүрэн гүйцэд, бодит байдлаар нь хянаж үзсэний үндсэн дээр нотлох баримтыг өөрийн дотоод итгэлээр үнэлнэ” гэж заасан ба шүүх хэрэгт авагдсан нотлох баримтыг хуульд зааснаар үнэлж, дүгнэн цагаатгах тогтоол гаргасныг сахилгын зөрчил гэж үзэхгүй.
Түүнчлэн шийдвэрт үндэслэл огт бичээгүй талаар магадлалд дурдаагүй тул шүүгчийг Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.27-т заасныг зөрчсөн гэж үзэх үндэслэлгүй.
Дээр дурдсанаар холбогдох шүүгч нь Т.П-д холбогдох эрүүгийн хэргийг шийдвэрлэхдээ сахилгын зөрчил гаргасан нь тогтоогдоогүй тул энэ талаарх дүгнэлт үндэслэлтэй.
3. Хэргийн оролцогчийн эрхийг хангасан эсэх талаар:
Илтгэгч гишүүн сахилгын хэрэг үүсгэсэн захирамжийг холбогдох шүүгчид 2024 оны 12 дугаар сарын 27-ны өдөр гардуулан, эрх үүргийг тайлбарлан өгч, энэ талаар баримт үйлдсэн нь Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 105 дугаар зүйлийн 105.2-т заасантай нийцжээ.
Шүүгч Ч.Б-ийн ажлын цахим ....@judges.mn хаяг болон хувийн ...@gmail.com мэйл хаягаар 2025 оны 02 дугаар сарын 19-ний өдөр сахилгын хэргийг цахимаар танилцуулсан, тэрээр нотлох баримт гаргаж өгөх, цуглуулах талаар санал хүсэлт гаргаагүй ба нотлох дүгнэлтийг хүлээн авсан, сахилгын хорооны болон хянан үзэх хуралдаанд өмгөөлөгчийн хамт биечлэн оролцсон болно.
Дурдсан үндэслэлээр гомдлыг хангахгүй орхив.
2.Хяналтын тогтоол уншиж сонсгосноор хүчинтэй болох ба гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.1-д заасан үндэслэлээр Улсын Дээд шүүхэд сахилгын хэргийн оролцогч гомдол, илтгэгч гишүүн эсэргүүцэл гаргаж болохыг дурдсугай.
3.Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 112 дугаар зүйлийн 112.6-т зааснаар хяналтын тогтоолыг гаргаснаас хойш 14 хоногийн дотор сахилгын хэргийн оролцогч болон өргөдөл, мэдээлэл гаргагчийн оршин суугаа газрын эсхүл ажлын газрын хаягаар баталгаат шуудангаар, эсхүл ажлын албаны ажилтнаар хүргүүлэхийг Ажлын албанд даалгасугай.
ДАРГАЛАГЧ Г.ЦАГААНЦООЖ
ГИШҮҮН О.НОМУУЛИН
Д.ЭРДЭНЭЧУЛУУН