МОНГОЛ УЛС

ШҮҮХИЙН САХИЛГЫН ХОРОО

МАГАДЛАЛ

Сахилгын зөрчил гаргасныг нотлох дүгнэлтийг хүлээн авч,

сахилгын шийтгэл оногдуулах тухай

Шүүхийн сахилгын хорооны хуралдааныг гишүүн Ц.Давхарбаяр даргалж, гишүүн Б.Сугар, Х.Хашбаатар нарын бүрэлдэхүүнтэй, илтгэгч гишүүн Д.Мягмарцэрэн, холбогдох шүүгч А.М /цахимаар/, нарийн бичгийн даргаар Г.Самбуу нарыг оролцуулан, ... шүүгч А.М-д холбогдох 2025 оны 06 дугаар сарын 20-ны өдрийн ГНД/2025/0019 дүгээр нотлох дүгнэлтийг тус хорооны хуралдааны танхимд нээлттэй хянан хэлэлцээд,

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Илтгэгч гишүүн Сахилгын зөрчил гаргасныг нотлох дүгнэлтдээ:

“... 1. ... Шүүгч А.М хэргийг 2023 оны 03 дугаар сарын 16-ны өдөр хүлээн авч,

          - 2023 оны 03 дугаар сарын 31-ний өдөр яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэх хугацаа сунгах тухай Ерөнхий шүүгчийн захирамжийн дугаар авсан,

          - 2023 оны 04 дүгээр сарын 10-ны өдөр 2023/ШЗ/... дугаартай захирамжаар урьдчилсан хэлэлцүүлгийн тов тогтоосон,

          - 2023 оны 04 дүгээр сарын 11-ний өдөр 2023/ШЗ/... дугаартай захирамжаар урьдчилсан хэлэлцүүлгийн тов хойшлуулсан,

          - 2023 оны 04 дүгээр сарын 18-ны өдөр 2023/ШЗ/... дугаартай захирамжаар урьдчилсан хэлэлцүүлгийн тов хойшлуулсан,

          - 2023 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдөр 2023/ШЗ/... дугаартай захирамжаар прокурорт буцаах тухай дугааруудыг тус тус авсан байна.

Холбогдох шүүгч тайлбартаа “ ... яллагдагч нарыг шүүхэд шилжүүлэх хугацааг Ерөнхий шүүгчийн 2023/ЕШ3/... дугаартай захирамжаар 30 хоногийн хугацаагаар сунгасан, шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлгийн хуралдааныг 2023 оны 4 дүгээр сарын 11-ний өдөр /Мягмар гараг/ товлосон боловч яллагдагч Л.Б-ын өмгөөлөгч М.Ч-ийн хүсэлтийг үндэслэн урьдчилсан хэлэлцүүлгийн шүүх хуралдааныг 7 хоногийн хугацаагаар буюу 2023 оны 4 дүгээр сарын 18-ны өдрийг хүртэл хойшлуулсан” гэх боловч энэ талаарх баримт хэрэгт огт авагдаагүй болно.

Тодруулбал, хэрэгт үзлэг хийхэд шүүгчийн шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлгийн тов тогтоосон захирамж, 2024 оны 04 дүгээр сарын 11 болон 17-ны өдрүүдийн урьдчилсан хэлэлцүүлгийг хойшлуулсан захирамж тус тус хэрэгт авагдаагүй байна.

          Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 33.1 дүгээр зүйлийн 9-д “Шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлгийн товыг прокурор, өмгөөлөгчийн саналыг харгалзан шүүх тогтоож, урьдчилсан хэлэлцүүлэг явуулахаас 3-аас доошгүй хоногийн өмнө оролцогчид мэдэгдэнэ”, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 34.16 дугаар зүйлийн 2-т “Шүүх хуралдааныг хойшлуулахад талуудын санал, хүсэлтийг харгалзан дараагийн шүүх хуралдааны товыг тогтоож, хуралдааны бэлтгэл хангах арга хэмжээг авна” гэж тус тус заасан.

Хэрэг, маргааныг хянан шийдвэрлэх ажиллагаатай холбогдуулан шүүх тогтоол, шүүгч захирамж гаргах талаар Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 22 дугаар зүйлийн 22.5-д шүүгчид үүрэг болгосон бөгөөд шүүгч А.М нь яллагдагч С.А нарт холбогдох эрүүгийн хэрэгт шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлгийн тов тогтоох захирамж гаргаагүй нь Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 33.1 дүгээр зүйлийн 9-д заасан хуулийн илт тодорхой заалтыг зөрчсөн гэж үзэх үндэслэлтэй байна. 

Мөн сахилгын хэрэгт авагдсан шүүгчийн захирамж танилцуулсан баримтын 2023 оны 04 дүгээр сарын 11-ний өдөр үйлдсэн хэргийн оролцогчид тус баримтад 2023 оны 04 дүгээр сарын 11-ний өдөр гарын үсэг зурсан байгаагаас үзэхэд урьдчилсан хэлэлцүүлгийн шүүх хуралдаан явагдаж хойшилсон байна.

Мөн шүүх хуралдааны явцыг мэдээлэх цахим системд https://live.shuukh.mn/site/-д С.А нарт холбогдох хэргийн урьдчилсан хэлэлцүүлгийг 2023 оны 04 дүгээр сарын 11-ний өдрийн 11:00 цагт товлож, 2023 оны 04 дүгээр сарын 11-ний өдөр 11:51 цагт эхэлж 12:16 цагт дуусаж, улмаас хэргийг 2023 оны 04 дүгээр сарын 17-ны өдөр хянан хэлэлцэхээр тов хойшлуулсан талаар бүртгэсэн байна. Энэ тохиолдолд урьдчилсан хэлэлцүүлэг хойшлуулсан талаар шүүгчийн захирамж болон шүүх хуралдааны тэмдэглэл гарах учиртай.

Гэтэл шүүгчээс 2023 оны 04 дүгээр сарын 11-ний өдөр болон 2023 оны 04 дүгээр сарын 17-ны өдөр тус тус шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлгийг хойшлуулсан тухай захирамж гаргаагүй нь Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 34.16 дугаар зүйлийн 2-т заасан хуулийн илт тодорхой заалтыг зөрчсөн гэж үзэх үндэслэлтэй. 

Иймд шүүгч А.М нь дээр дурдсанаар хуулийн илт тодорхой заалтыг 3 удаа зөрчсөн эс үйлдэхүй гаргасан нь Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.23-т “хуулийн илт тодорхой заалтыг ноцтой, эсхүл удаа дараа зөрчсөн үйлдэл, эс үйлдэхүй гаргах”-гэж заасан шүүгчийн сахилгын зөрчлийг хангаж байна гэж үзэв.

2. Хэрэг хянан шийдвэрлэх хугацааны тухайд:

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 33.1 дүгээр зүйлийн 1-д “Прокуророос шүүхэд шилжүүлсэн эрүүгийн хэргийг шүүгч хүлээн авснаас хойш 15 хоногийн дотор тухайн хэргийн талаар дараахь шийдвэрийн аль нэгийг гаргана”, мөн зүйлийн 2-т “Энэ зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан хугацаанд яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэх асуудлыг шийдвэрлэх боломжгүй бол тухайн шүүхийн Ерөнхий шүүгчийн захирамжаар хугацааг 30 хүртэл хоногоор сунгаж болно” гэж тус тус зааснаас үзэхэд прокуророос шүүхэд шилжүүлсэн эрүүгийн хэргийг шүүгч хүлээж авснаас хойш нийт 45 хоногийн дотор яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэх эсэх асуудлыг шийдвэрлэхээр хуульд тусгасан.

Шүүгч А.М нь дээрх хэргийг 2023 оны 03 дугаар сарын 16-ны өдөр хүлээн авснаас тооцоход яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэх эсэх асуудлыг шийдвэрлэх 45 хоногийн хугацаа 2023 оны 04 дүгээр сарын 30-ны өдөр дуусахаар байна. Гэтэл 2023 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдөр буюу хуанлийн 106 хоногийн дараа хэргийг прокурорт буцаах тухай шийдвэр гаргасан нь шалгах ажиллагааны явцад тогтоогдсон болно.

          Холбогдох шүүгч тайлбартаа: “... Х б"-ны гэх тодотголтой 80 шүүгдэгч, 4 хуулийн этгээдэд холбогдох хэргийг хянан хэлэлцэх шүүх хуралдааны бүрэлдэхүүнд томилогдсон. Шүүх хуралдаан 2023 оны 04 дүгээр сарын 17-ны өдрөөс хойшлохгүйгээр 73 хоног /ажлын 51 хоног/ тасралтгүй үргэлжилж 2023 оны 6 дугаар сарын 27-ны өдөр шүүх хуралдааныг ажлын 5 өдрийн хугацаагаар хохирол нөхөн төлөх хүсэлтийг үндэслэн завсарлуулсан. "Х б"-ны шүүх хуралдааныг завсарлуулсан хугацаанд буюу 2023 оны 6 дугаар сарын 30-ны өдөр /Баасан гараг/ яллагдагч С.А, Л.Б нарт холбогдох эрүүгийн хэргийн шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлгийн шүүх хуралдааныг явуулж "Хэргийг прокурорт буцаах тухай" шүүгчийн 2023/Ш3/1528 дугаартай захирамж гарсан” талаар дурджээ.

“Х б”-ны гэх 80 хүн 4 хуулийн этгээдэд холбогдох эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдааныг Facebook-ийн Шүүхийн мэдээ /page/ цахим хуудсаар иргэд олон нийтэд нээлттэйгээр шууд дамжуулсан ба тус шүүх хуралдааны шүүх бүрэлдэхүүнд шүүгч А.М оролцсон байна. Тус хэргийн гэм буруугийн шүүх хуралдаан 2023 оны 04 дүгээр сарын 17-ны өдрийн 13:30 минутаас эхлэн 2023 оны 06 дугаар сарын 27-ны өдрийг хүртэл үргэлжилсэн нийтэд илэрхий үйл баримт болсон.

          Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 34.3 дугаар зүйлийн 1-т “Шүүх хуралдааныг өдрийн цагаар явуулах ба амрах зайлшгүй шаардлагатайгаас бусад цагт тасралтгүй явуулна” гэж заасан бөгөөд шүүгч А.М нь “Х б”-ны гэх тодотголтой эрүүгийн хэргийг шүүх хуралдаанаар хянан хэлэлцэх явцад тухайн хэргээс бусад өөр хэрэгт хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явуулах боломжгүй тул энэ тохиолдолд шүүгч А.М-ыг яллагдагч С.А нарт холбогдох эрүүгийн хэрэгт яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэх эсэх асуудлыг шийдвэрлэх хуульд заасан хугацааг “хүндэтгэн үзэх” шалтгааны улмаас хэтрүүлсэн гэж үзэх нөхцөл байдал тогтоогдож байна гэж дүгнэлээ.

Иймд холбогдох шүүгчийг хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны хугацаа зөрчсөн гэж шууд үзэх үндэслэлгүй байна.

          3. Өргөдөл гаргагчаас: “... захирамж гарснаас 120 хоногийн дараа хэргийг прокурорт буцаасан” гэх үндэслэлийн тухайд:

Сахилгын хэрэгт авагдсан шүүгчийн захирамж гардуулсан баримтаас үзэхэд 2023 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдрийн .... дугаартай шүүгчийн захирамжийг 2023 оны 09 дүгээр сарын 08-ны өдөр буюу 70 хоногийн дараа прокурорт гардуулжээ.

“Эрүүгийн бүртгэл, хяналтын нэгдсэн систем”-д тухайн шүүгчийн захирамжийг 2023 оны 07 дугаар сарын 20-ны өдөр баталгаажуулсан боловч шийдвэрийг системд бүрэн эхээр нь оруулаагүй хоосон баталгаажуулсан байсан.

2023 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдөр шүүгч хэргийг прокурорт буцаах тухай захирамж гаргах үед шүүгч А.М-ны туслахаар П.О ажиллаж байсан ба ... шүүхийн Тамгын газрын даргын 2023 оны 07 дугаар сарын 26-ны өдрийн Б/... дугаартай тушаалаар “ ...шүүхийн байранд 2023 оны 07 дугаар сарын 24-ний өдөр төрийн нууцтай холбоотой маш нууцын зэрэглэлтэй Эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдаан явагдаж байгаатай холбогдуулан цагдаагийн байгууллагаас урьдчилсан хамгаалалт авсан байх үед шүүхийн байранд согтууруулах ундааны зүйл нэвтрүүлэхийг оролдсон шүүгчийн туслах П.О нь ажлын хариуцлага алдсан ноцтой алдаа гаргаж, Төрийн албан ажилд саад учруулсан” гэж үзэж төрийн албанаас халах сахилгын шийтгэл оногдуулсан ба түүний ажлыг Б.Ж хүлээж авсан байна.

          Шалгах ажиллагааны явцад шүүгчийн туслах Б.Ж-г гэрчээр асуухад: “ ... шүүгч А.М-ны туслахаар 8 сарын 04-нд албан бусаар хэргийг хүлээж аваад 8 сарын 22-нд тушаал гарсан, ... өмнөх туслах П.О нь хуулийн хугацаанд шийдвэрийг албажуулж гаргаагүй, системд захирамжийг баталгаажуулахдаа хоосон шийдвэр оруулж баталгаажуулсан байсан. Би хэргүүдийг хүлээж аваад ажиллагаа хийхэд С.А-ийг прокурорт буцаасан шүүгчийн захирамж гараагүй байсан. Тэгээд шүүгч ээлжийн амралтаасаа орж ирээд захирамжаа гаргаж хэргийн оролцогчид хүргүүлсэн” гэж мэдүүлсэн.

Иймд холбогдох шүүгчийн: “ ...Би 2023 оны 7 дугаар сарын 08-ны /Бямба гараг/ өдөр Дорнод аймаг руу хүүхдүүдээ хүргэж өгөхөөр гэр бүлийн хамтаар явсан бөгөөд наадмын амралтын өдрүүд таарсан учир 2023 оны 7 дугаар сарын 19-ний өдөр Улаанбаатар хотод ирээд 2023 оны 7 дугаар сарын 20-ны өдөр яллагдагч С.А нарт холбогдох эрүүгийн хэргийг прокурорт буцаасан шүүгчийн захирамжийг албажуулан гаргаж шүүгчийн туслах П.О-д хүлээлгэн өгсөн” гэх тайлбарыг хүлээж авах боломжгүй, шүүгчийн захирамжийг 20 хоногийн хугацаанд албажуулж гаргасан гэх нөхцөл байдал тогтоогдохгүй байна.

Мөн шүүгч А.М-ны ээлжийн амралт 2023 оны 07 дугаар сарын 03-ны өдрөөс эхэлж байх болов “Х б”-ны гэх тодотголтой хэргийн эрүүгийн хариуцлагын шүүх хуралдаан 2023 оны 7 дугаар сарын 06-ны өдөр дууссан тул дараагийн өдрөөс эхлэн 2023 оны 08 дугаар сарын 07-ны өдрийг хүртэл хугацаанд ээлжийн амралттай байжээ.

Хэдийгээр шүүгч ээлжийн амралт эдлэх эрхтэй хэдий ч хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг хуульд нийцүүлэн хэрэгжүүлэх үүрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл ээлжийн амралттай гэх үндэслэлээр шүүгчийн захирамжийг хуульд заасан хугацааг хэтрүүлэх үндэслэл болохгүй бөгөөд энэ хэргийн тухайд шүүгчийн ажлын зохион байгуулалтаас хамаарч шийдвэр гаргах хугацаа зөрчсөн гэж дүгнэхээр байна.

          Шүүгчийн захирамжийг албажуулан гаргах хугацааг Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд тодорхой заагаагүй боловч тухайн захирамжийн хувьд буюу хуулийн 33.3 дугаар зүйлийн 1,2-д зааснаар хэргийг прокурорт буцааж шийдвэрлэсэн буй тохиолдолд албажуулах хугацааг Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.13 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүхийн шийдвэр гаргах 15 хоногийн хугацаатай адилтган хэрэглэнэ. 

Тодруулбал, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд шүүхийн шийдвэрийг бичгээр гаргах хугацаа 15 хоног байхаар хуульд тодорхой заасан ба түүнээс илүү хугацаагаар шүүгчийн захирамжийг бичгээр гаргах нь хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зорилт болоод хууль ёсны байх зарчимд нийцэхгүй юм.

Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.26-д зааснаар шүүхийн шийдвэр гаргахтай холбоотой хуульд тодорхой заасан хугацааг хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр удаа дараа 30 хоногоос дээш хугацаагаар, эсхүл нэг удаа 60 хоногоос дээш хугацаагаар зөрчсөн тохиолдолд шүүгчийн сахилгын зөрчилд тооцохоор хуульчилсан.

          Дээр дурдсанаар захирамж гарсан 2023 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдрөөс албажуулах 15 хоногийн хугацаа 2023 оны 7 дугаар сарын 15-ны өдөр дууссан ба үүнээс 2023 оны 09 дүгээр сарын 08-ны өдөр буюу 55 хоногийн дараа захирамжийг албажуулсан нь шүүхийн шийдвэр гаргахтай холбоотой хуульд тодорхой заасан хугацааг хэтрүүлсэн гэж үзэхээр байх боловч Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.26-д заасан зөрчлийн “удаа дараа 30 хоног”, “нэг удаа 60 хоног” гэх нөхцөлүүдэд хамаарахгүй буюу шүүгчийг сахилгын зөрчилд тооцох урьдчилсан нөхцөл хангагдахгүй байна.

Мөн прокурорт буцаах тухай шийдвэр 2023 оны 09 дүгээр сарын 08-ны өдөр албажиж гарснаас хойш 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр буюу 59 хоногийн дараа хэргийг ... дүүргийн прокурорын газарт хүргүүлсэн байна.

          Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн 229 дүгээр тогтоолоор баталсан 1 дүгээр хавсралтын “Эрүүгийн хэргийн хөдөлгөөний нийтлэг аргачлал”-ын 4.9.7-д “Прокурорт хуульд заасан хугацаанд эсэргүүцэл бичээгүй тохиолдолд шүүгчийн туслах эд мөрийн баримтын хамт бичиг хүргэгчид хүлээлгэн өгч, бичиг хүргэгч харьяалах прокурор байгууллагад даруй хүлээлгэн өгч Бүртгэл №27-д хүлээн хүлээн авсан хүний гарын үсгийг тайллын хамт зуруулна”, 4.9.8-д “Прокурорт буцаасан хэргийн яллагдагчид цагдан хорихоос өөр төрлийн таслан сэргийлэх арга хэмжээ авсан бол шүүгчийн туслах түүнийг дуудан ирүүлж, хэргийн хамт хүргүүлнэ” гэж тус тус заасан.

          Мөн шүүгчийн туслах Б.Ж-н гэрчээс өгсөн “...хэргийг хүргүүлэх тухай албан бичгийг 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр авсан. Прокурорт буцаасан хэргийг прокурорын газар хүргүүлэхэд заавал хүнтэй нь өгдөг. Тухайн хэргийн хувьд 2 оролцогчтой байсан ба нэг хүн нь шүүхэд ирээд нөгөө хүн нь утсаа авахгүйгээс болоод хэргийг хүргүүлэхэд хугацаа бага зэрэг алдсан” гэх мэдүүлэг зэргээс үзэхэд хэргийг прокурорт хүргүүлэх ажиллагаа нь бүхэлдээ шүүгчийн туслахын албан үүрэгт хамаарч байх бөгөөд энэ тохиолдолд шүүгчид холбогдуулан буруутгах үндэслэлгүй гэж үзлээ.

Шүүгчийн шүүн таслах болон түүнтэй холбоотой бүхий л үйл ажиллагаа нь шүүхийн шударга байдалд итгэх олон нийтийн итгэлийг бататган бэхжүүлэхэд чиглэдэг бөгөөд шүүгч А.М нь хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад хуулиар хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүй, хэрэгжүүлэх ёстой үүргээ хэрэгжүүлээгүй дээрх алдаа нь шүүхийн нэр хүнд сөргөөр нөлөөлж, шүүхэд итгэх олон нийтийн итгэл бууруулах үр дагавартай байх тул холбогдох шүүгч нь цаашид хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг хуульд нийцүүлэх хэрэгжүүлж ажиллах талаар анхааруулах нь зүйтэй гэж үзэв.

Иймд , дээрхийг нэгтгэн дүгнээд ... шүүхийн шүүгч А.М-ыг Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.23-т “хуулийн илт тодорхой заалтыг ноцтой, эсхүл удаа дараа зөрчсөн үйлдэл, эс үйлдэхүй гаргах” гэж заасан шүүгчид хориглосон сахилгын зөрчил гаргасан гэж үзэн нотлох дүгнэлт үйлдэж, сахилгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцүүлэхээр шийдвэрлэв.” гэжээ.

Шүүгч А.М тайлбартаа “... Яллагдагч С.А, Л.Б нарт холбогдох эрүүгийн .... дугаартай хэрэг анх 2023 оны 3 дугаар сарын 16-ны /Пүрэв гараг/ өдөр шүүгч А.М надад системээс хуваарилагдсан байна.

Яллагдагч Л.Б-ын өмгөөлөгч Ц.О, яллагдагч С.А-ийн өмгөөлөгч Б.М нар 2023 оны 3 дугаар сарын 28-ны өдөр /Мягмар гараг/ шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлэг хийлгэх хүсэлт гаргасан. /Хэрэг хүлээн авснаас хойш 12 дахь хоногт/

Мөн яллагдагч С.А 2023 оны 3 дугаар сарын 29-ний өдөр /Лхагва гараг/ шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлэг хийлгэх хүсэлт гаргасан. /Хэрэг хүлээн авснаас хойш 13 дахь хоногт/

Яллагдагч нарыг шүүхэд шилжүүлэх хуулийн хугацаа 2023 оны 3 дугаар сарын 31-ний өдөр дуусахаар байсан бөгөөд энэ хугацаанд шийдвэрлэх боломжгүй байсан тул Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 33.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт ... шүүхийн Ерөнхий шүүгчийн 2023/ЕШ3/... дугаартай захирамжаар 30 хоногийн хугацаагаар сунгасан.

Шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлгийн хуралдааныг 2023 оны 4 дүгээр сарын 11-ний өдөр /Мягмар гараг/ товлосон боловч яллагдагч Л.Б-ын өмгөөлөгч М.Ч-ийн хүсэлтийг үндэслэн урьдчилсан хэлэлцүүлгийн шүүх хуралдааныг 7 хоногийн хугацаагаар буюу 2023 оны 4 дүгээр сарын 18-ны өдрийг хүртэл хойшлуулсан.

Шүүгч А.М би тус шүүхээр хянан хэлэлцэгдсэн “Х б”-ны гэх тодотголтой 80 шүүгдэгч, 4 хуулийн этгээдэд холбогдох хэрэгт анхнаасаа бүрэлдэхүүний шүүгчээр системээс хуваарилагдсан байсан бөгөөд тус шүүх хурал 2023 оны 4 дүгээр сарын 17-ны өдөр товлогдсон байсныг мэдэж байсан, тус шүүх хуралдааныг хойшлуулах тухай өмгөөлөгч нарын хүсэлтүүд ирсэн, хурал хойшилно гэж бодоод яллагдагч С.А, Л.Б нарт холбогдох хэргийн шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлгийн хуралдааныг 2023 оны 4 дүгээр сарын 18-ны өдөр товлосон.

Гэвч “Х б”-ны шүүх хуралдаан хойшлохгүйгээр 73 хоног /ажлын 51 хоног/ тасралтгүй үргэлжилж 2023 оны 6 дугаар сарын 27-ны өдөр шүүх хуралдааныг ажлын 5 өдрийн хугацаагаар хохирол нөхөн төлөх хүсэлтийг үндэслэн завсарлуулсан. Энэхүү “Х б” гэх тодотголтой эрүүгийн шүүх хуралдаанд иргэн С.А-ийн өмгөөлөгч Б.М оролцож байсан гэдгийг энд тэмдэглэмээр байна.

“Х б”-ны шүүх хуралдааныг завсарлуулсан хугацаанд буюу 2023 оны 6 дугаар сарын 30-ны өдөр /Баасан гараг/ яллагдагч С.А, Л.Б нарт холбогдох эрүүгийн хэргийн шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлгийн шүүх хуралдааныг явуулж "Хэргийг прокурорт буцаах тухай" шүүгчийн 2023/Ш3/... дугаартай захирамж гарсан.

Ингээд 2023 оны 7 дугаар сарын 03-ны /Даваа гараг/ өдрөөс 2023 оны 7 дугаар сарын 07-ны Баасан гараг/ өдрийн хооронд “Х б”-ны хэргийн “эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх шүүх хуралдаан” үргэлжлэн явагдаж дууссан.

Шүүгч миний бие тухайн онд 2023 оны 7 дугаар сарын 03-ны өдрөөс 2023 оны 8 дугаар сарын 04-ний өдрийн хооронд хуваарийн дагуу ээлжийн амралт эдлэх болсон бөгөөд миний хувьд ажлын 20 хоног амардаг, наадмын өдрүүдийн амралтын хоногууд таарч байсан тул 2023 оны 8 дугаар сарын 07-ны өдөр ажилдаа орохоор байсан.

Би 2023 оны 7 дугаар сарын 08-ны /Бямба гараг/ өдөр Дорнод аймаг руу хүүхдүүдээ хүргэж өгөхөөр гэр бүлийн хамтаар явсан бөгөөд наадмын амралтын өдрүүд таарсан учир 2023 оны 7 дугаар сарын 19-ний өдөр Улаанбаатар хотод ирээд 2023 оны 7 дугаар сарын 20-ны өдөр яллагдагч С.А нарт холбогдох эрүүгийн хэргийг прокурорт буцаасан шүүгчийн захирамжийг албажуулан гаргаж, шүүгчийн туслах П.О-д хүлээлгэн өгсөн.

Ингээд цаашид шүүгчээс албажуулан гаргасан захирамжийг прокурор, хэргийн оролцогч нарт хүргүүлэх ажиллагааг шүүгчийн туслах П.О хариуцсан ба 2023 оны 7 дугаар сарын 20-ны өдрөөс хойш тус захирамжийг прокурорт хүргүүлэх ажиллагааг хийж амжсан эсэхийг мэдээгүй.

Шүүгчийн туслах П.О нь 2023 оны 7 дугаар сарын 26-ны өдөр /тус шүүхэд яруу найрагч Ц.Х-ийн шүүх хурал хэлэлцэгдэж байсан өдөр/ шүүхийн байр луу гаднаас тортой эд зүйлс /дарс, виски, набор гэх мэт/-ийг хүнээс авч оруулсан гэх үндэслэлээр ажлаа хийхээ больж, Цагдаагийн байгууллага, Авлигатай тэмцэх газарт шалгагдаж байгаа гэж байсан. Би энэ хугацаанд ээлжийн амралттай, утасны сүлжээгүй газар амарч байсан. Намайг ээлжийн амралтаа дуусгаад 2023 оны 8 дугаар сарын 07-ны өдөр ажилдаа ороход шүүхийн Тамгын газраас шүүгчийн туслах П.О-г ажлаас нь халахаар болж байгаа талаар мэдэгдсэн ба П.О ч ажил дээрээ ирэхгүй, ажлаа дараагийн хүнд шилжүүлэн хүлээлгэж өгөхгүй явсаар эцэст нь шүүгчийн туслах Б.Ж ажлыг нь хүлээж авсан.

Би амралтаа дуусгаад ажилдаа орсон тул надад дахин хэрэг шинээр хуваарилагдах, хэрэг хянан шийдвэрлэх шүүх хуралдаанууд явагдаж, шийдвэрлэсэн хэргийн тогтоолоо бичих, мөн олон хоног, өдрүүдээр үргэлжилсэн шүүх хурлын /Х б/ шийтгэх тогтоол бичих ажил эхэлсэн.

Шүүгчийн туслах П.О-г ажлаасаа халагдсан байх үед нь би бүх ажлаа цэгцлээд, дутуу байгаа ажлаа нягталж шалгаж гаргаад, яаралтай дараагийн хүндээ өгөөрэй гэдгийг хэлж байсан, мөн тус шүүхийн Тамгын газраас ч гэсэн тэгж шахаж шаардаж байсан боловч П.О нь "өдрийн цагаар ажил дээгүүр ирээд байх хэцүү байна, гэр ойрхон юм чинь оройн цагаар ирээд дутуу юмаа хийж дуусгаад хүлээлгээд өгнө" гэж ярьж байсан. Гэхдээ миний бие яллагдагч С.А, Л.Б нарт холбогдох хэргийг прокурорт буцаасан захирамжийг хүргүүлсэн эсэхийг мэдээгүй, тухайн захирамжийг шүүгчийн туслах үүргийнхээ дагуу явуулсан л гэж би бодож байсан.

Шүүгчийн туслах Б.Ж нь 2023 оны 8 дугаар сарын 22-ны өдөр тус шүүхийн Тамгын газрын даргын тушаалаар шүүгчийн туслахаар томилогдсон бөгөөд П.О-с ажил хүлээлцэх ажиллагаанд шүүхийн Тамгын газар хяналт тавьж хүлээлцсэн байх ёстой.

Гэтэл дээрх нөхцөл байдлаас үзэхэд шүүгчийн туслах П.О-с ажлаа бүрэн хүлээлцэж аваагүй байсаар 2023/Ш3/..... дугаартай "Хэргийг прокурорт буцаах тухай" шүүгчийн захирамжийг шүүгчийн туслах Б.Ж 2023 оны 9 дүгээр сарын 08-ны өдөр прокурорт хүргүүлсэн байна.

Захирамжийг хүргүүлснээс хойш хэргийн оролцогч болон прокуророос гомдол, эсэргүүцэл гаргах хугацааг нь тоолоод гомдол эсэргүүцэл гаргаагүй тул хэргийг прокурорт хүргүүлэх ажиллагааг явуулах ёстой, .... дүүргийн прокурорын газраас хэргийг авахдаа хэргийн холбогдогч нартай нь хамт авдаг учир яллагдагч нарыг дуудаж ирүүлэх ажиллагааг хийж ирүүлэн 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр хэргийн холбогдогч нар ирсэн тул хэргийг хүргүүлсэн байна гэж дүгнэж байна. Ийм үйл баримт болжээ.

Монгол Улсын Шүүхийн сахилгын хорооны гишүүний ГЗҮ/2025/0060 дугаартай захирамжид "...2. Шүүгч хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг хуульд нийцүүлэн хэрэгжүүлж, биелэлтэд хяналт тавих үүрэгтэй тул өргөдөлд дурдсанаар шүүгч А.М нь Ч.-д холбогдох эрүүгийн хэргийг 2023 оны 3 дугаар сарын 16-ны өдөр хүлээн авч, 2023 оны 6 дугаар сарын 30-ны өдөр хэргийг прокурорт буцаах тухай шийдвэр гаргаж, 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр хэргийг хүргүүлсэн үйл баримт нь Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.23, 50.1.26-д тус тус заасныг зөрчсөн эсэх асуудалд сахилгын хэрэг үүсгэж, шалгах ажиллагаа явуулах шаардлагатай гэж үзэв" гээд сахилгын хэргийг үүсгэжээ.

Миний хувьд энэ хэргийн оролцогчдоос хэнийг нь ч танихгүй бөгөөд харилцаа холбоогүй, хэргийн оролцогчдын хэн нэгний эрх ашиг сонирхолд үйлчлээгүй, хувийн ашиг сонирхлын үүднээс шүүгчийн албан тушаалдаа хандсан зүйл байхгүй гэдгээ хариуцлагатайгаар мэдэгдье.

Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.23-т зааснаар шүүгч би хуулийн илт тодорхой заалтыг ноцтой, эсхүл удаа дараа зөрчсөн үйлдэл, эс үйлдэхүй гаргаагүй, мөн хуулийн 50.1.26-д зааснаар шүүхийн шийдвэр гаргахтай холбоотой хуульд тодорхой заасан хугацааг хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр удаа дараа 30 хоногоос дээш хугацаагаар, эсхүл нэг удаа 60 хоногоос дээш хугацаагаар зөрчөөгүй гэж үзэж байна.

Шүүгч надад иргэн С.А-ийн хэргийг прокурорт хүргүүлэхгүйгээр өөр дээрээ удаан хугацаанд хадгалах, явуулахгүй байх өчүүхэн ч ашиг сонирхол байхгүй.

"Х б"-ны гэгдэх 500 орчим хавтаст хэргийн материалтай тодорхой хэмжээнд уншиж танилцах, шүүх хуралдаанд бэлтгэх ажлын үеэр иргэн С.А нарт холбогдох эрүүгийн хэрэг системээс надад хуваарилагдаж, хэргийн материалтай танилцах, хуулийн хугацаанд нь шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлгийг хийх гэсэн боловч хэргийн оролцогчийн өмгөөлөгч хүсэлт гаргаж, шүүх хуралдаан хойшлогдон хэргийг хэлэлцэх боломжгүй болсон, энэ хооронд олон оролцогчтой, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр нийтэд нээлттэй хийсэн шүүх хурлын ажиллагаа эхэлсэн зэрэг шалтгаанаар яллагдагч С.А нарт холбогдох хэргийн урьдчилсан хэлэлцүүлгийн шүүх хурал товлосон хугацаандаа хийгдэх боломжгүй байсаар 2023 оны 6 дугаар сарын 30-ны өдөр хийгдсэн. Мөн хурал /Х б-ны хурал/ цааш үргэлжилсэн, улсын баяр наадмын амралтын өдрүүд тохиолдож, би ээлжийн амралттай байсан ч яллагдагч С.А, Л.Б нарт холбогдох эрүүгийн хэргийг прокурорт буцаасан захирамжаа 20 хоногийн дотор албажуулан гаргаж өөрийн туслах П.О-д хүлээлгэн өгсөн.

Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 89 дүгээр зүйлийн 89.3-т "Шүүгчийн туслах шүүгчийн удирдлага дор ажиллаж хэрэг, маргаан хянан шийдвэрлэх ажиллагаатай холбогдуулан шүүгчээс даалгасан ажиллагааг гүйцэтгэх; шүүгчийн үйл ажиллагаанд техник, зохион байгуулалтын туслалцаа үзүүлэх; хэргийг товьёглон хөтлөх; тодорхой хэрэг маргааны талаарх мэдээллийг нэгдсэн цахим санд оруулах; шүүх хуралдааны бэлтгэл, зохион байгуулалтыг хангахад оролцох;... хуульд заасан бусад чиг үүргийг хэрэгжүүлж ажиллахаар хуульчилсан.

"Шүүгчийн ёс зүйн дүрэм"-ийн дагуу шүүгч хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг хуульд нийцүүлэн хэрэгжүүлж, биелэлтэд хяналт тавих үүрэгтэй бөгөөд энэ үүргийнхээ дагуу өөрт системээс хуваарилагдсан яллагдагч С.А, Л.Б нарт холбогдох хэргийг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг хуульд нийцүүлэн шийдвэрлэж шүүгчийн туслахад шийдвэрээ хүлээлгэж өгсөн.

Шүүгч өөрөө хэргийн оролцогчид захирамжаа гардуулах, хүргүүлэх хуулийн зохицуулалт байхгүй, хэргийн оролцогчтой уулзах, харилцахыг хуулиар хориглодог тул шүүгчээс гарч байгаа аливаа шийдвэрийг хэргийн оролцогч нарт хүргүүлэх техник ажиллагааг шүүхийн Тамгын газар, шүүгчийн туслах, захиргааны ажилчид хариуцдаг.

Прокурорт буцаахаар шийдвэрлэсэн хэргийг тус шүүхийн Ерөнхий шүүгчийн албан тоотоор хүргүүлдэг бөгөөд хэргийг хүргүүлж байгаа тухай шүүгчид мэдээлдэггүйгээс гадна хэргийг хүргүүлсэн л гэж бодож байсан.

Тиймээс шүүгч А.М би Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.23, 50.1.26-д заасан заалтыг зөрчөөгүй гэж үзэж байх тул надад үүсгэсэн сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэж өгнө үү.” гэжээ.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

Илтгэгч гишүүний 2025 оны 05 дугаар сарын 14-ний өдрийн ГЗҮ/2025/0060 дугаар захирамжаар, иргэн С.А-ийн өргөдлөөр ... шүүхийн Ерөнхий шүүгч Ж.Б-т сахилгын хэрэг үүсгэхээс татгалзаж, ... шүүхийн шүүгч А.М-д сахилгын хэрэг үүсгэн шалгах ажиллагааг явуулсан байна.

Захирамжийг өргөдөл, мэдээлэл гаргагчид 2025 оны 05 дугаар сарын 14-ний өдөр шуудангаар хүргүүлсэн байх ба Ерөнхий шүүгч Ж.Б-т сахилгын хэрэг үүсгэхээс татгалзсан захирамжийн холбогдох хэсэгт гомдол гаргаагүй тул хүчин төгөлдөр болсон.

Иргэн С.А “... 2023 оны 3 дугаар 16-ны өдөр хэлэлцсэн боловч захирамж хэргийг мөрдөн байцаалтад буцаах захирамжийг А.М шүүгч 90 хоног, ерөнхий шүүгч Ж.Б нь хуулийн хугацаанд хүргүүлэхгүй дарж бүтэн 120 хоногийн дараа буюу 2023 оны 10 сарын 30-ны өдөр ... дүүргийн прокурорын газарт хүргүүлэхээр албан бичиг бичсэн ...” гэсэн агуулгаар өргөдөл гаргажээ.

1. Холбогдох шүүгч нь ... шүүхэд ажиллаж байгаад Шүүхийн Ерөнхий зөвлөлийн тогтоолоор ... шүүхэд /2022 оны 05 дугаар сарын 01-ээс 2024 оны 04 дүгээр сарын 01 хүртэл хугацаанд/ сэлгэн ажиллаж байсан гэж сахилгын хорооны хуралдаанд тайлбарласан ба энэхүү сэлгэн ажиллаж байх үед ... дүүргийн прокурорын газраас, яллагдагч С.А, Л.Б нарт холбогдох эрүүгийн хэрэг 2023 оны 03 дугаар сарын 16-ны өдөр түүнд хуваарилагджээ.

Ерөнхий шүүгчийн 2023 оны 03 дугаар сарын 16-ны өдрийн 2023/ЕШЗ/... дугаар захирамжаар шүүх хуралдаан даргалагчаар шүүгч А.М томилогдсоныг албажуулсан байна.

Яллагдагчийн өмгөөлөгч Ц.Ол, Б.Мнар 2023 оны 03 дугаар сарын 28-ны өдөр, яллагдагч С.А 2023 оны 03 дугаар сарын 29-ний өдөр урьдчилсан хэлэлцүүлэг явуулах тухай хүсэлт гаргасан.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 33.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Прокуророос шүүхэд шилжүүлсэн эрүүгийн хэргийг шүүгч хүлээн авснаас хойш 15 хоногийн дотор тухайн хэргийн талаар дараахь шийдвэрийн аль нэгийг гаргана” гэж, 2 дахь хэсэгт “Энэ зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан хугацаанд яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэх асуудлыг шийдвэрлэх боломжгүй бол тухайн шүүхийн Ерөнхий шүүгчийн захирамжаар хугацааг 30 хүртэл хоногоор сунгаж болно” гэж зааснаар, Ерөнхий шүүгчийн 2023 оны 03 дугаар сарын 31-ний өдрийн 2023/ЕШЗ/... дүгээр захирамжаар яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэх хугацааг сунгаж, оролцогч нарын хүсэлтийн дагуу урьдчилсан хэлэлцүүлгийн хуралдааныг 2023 оны 04 дүгээр сарын 10-ны өдрийн 2023/ШЗ/... дугаар захирамжаар товлосон нь “Эрүүгийн хэргийн бүртгэл хяналтын нэгдсэн систем” дэх ажиллагааны бүртгэлээр тогтоогдох ба энэ нь хуульд нийцсэн үйл ажиллагаа гэж үзлээ.

Гэхдээ уг урьдчилсан хэлэлцүүлэг товлосон 2023 оны 04 дүгээр сарын 10-ны өдрийн 2023/ШЗ/... дугаар захирамж хэрэгт авагдаагүй байжээ.

Товлосон хуралдааныг яллагдагчийн өмгөөлөгч Д.Ч-ийн хүсэлтээр, тухайн өдрийн 2023/ШЗ/... дүгээр захирамжаар хойшлуулж, 2023 оны 04 дүгээр сарын 17-ны өдөр хуралдсан “Х б” ХХК-ны шүүх хуралдаан дуусалгүй үргэлжилсэн /шүүгч А.М нь тус шүүх бүрэлдэхүүнд томилогдсон/ тул 2023 оны 04 дүгээр сарын 18-ны өдөр товлосон урьдчилсан хэлэлцүүлгийг мөн өдрийн 2023/ШЗ/.... дугаар захирамжаар хойшлуулсан нь сахилгын хэрэг дэх эрүүгийн хэргийн системийн баримтаар тогтоогдоно.

Харин шүүгч нь эдгээр урьдчилсан хэлэлцүүлэг товлож, 2 удаа хойшлуулсан захирамжийг албажуулж эрүүгийн хэрэгт хавсаргаагүй байна.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 33.1 дүгээр зүйлийн 9-д “Шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлгийн товыг прокурор, өмгөөлөгчийн саналыг харгалзан шүүх тогтоож, урьдчилсан хэлэлцүүлэг явуулахаас 3-аас доошгүй хоногийн өмнө оролцогчид мэдэгдэнэ”, 34.16 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Шүүх хуралдааныг хойшлуулахад талуудын санал, хүсэлтийг харгалзан дараагийн шүүх хуралдааны товыг тогтоож, хуралдааны бэлтгэл хангах арга хэмжээг авна”, мөн Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 22 дугаар зүйлийн 22.5 дахь хэсэгт “Энэ хуулийн 22.4-т зааснаас бусад тохиолдолд хэрэг, маргааныг хянан шийдвэрлэх ажиллагаатай холбогдуулан шүүх тогтоол, шүүгч захирамж гаргана” гэж заасан илт тодорхой заалтад хуралдаан товлох, хойшлуулахдаа шүүх, шүүгч эрх зүйн акт гаргахаар хуульчилжээ.

Түүнчлэн холбогдох шүүгч Сахилгын хорооны хуралдаанд гаргасан тайлбартаа “... захирамжуудыг ажлын ачаалал, хариуцлагагүй байдлаас болж гаргалгүйгээр явуулсан нь миний алдаа ... эдгээрийг хүлээн зөвшөөрч байна ...” гэж зөрчлөө хүлээн зөвшөөрдөг.

Иймд, дээрх хуулийн илт тодорхой заалтыг шүүгч зөрчсөн болох талаар илтгэгч гишүүний “... шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлгийн тов тогтоох захирамж гаргаагүй нь... 2023 оны 04 дүгээр сарын 11-ний өдөр болон 2023 оны 04 дүгээр сарын 18[1]-ны өдөр ... шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлгийг хойшлуулсан тухай захирамж гаргаагүй нь хуулийн илт тодорхой заалтыг ... 3 удаа зөрчсөн эс үйлдэхүй гаргасан нь Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.23-т ... заасан шүүгчийн сахилгын зөрчлийг хангаж байна ...” гэж дүгнэснийг хүлээн авах үндэслэлтэй байна.

2. Яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэх эсэх асуудлыг шийдвэрлэх 15 хоногийн хугацааг Ерөнхий шүүгчийн 2023 оны 03 дугаар сарын 31-ний өдрийн 2023/ЕШЗ/... дүгээр захирамжаар 30 хоногоор сунгаснаар, яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэх уг 45 хоногийн хугацаа 2023 оны 04 дүгээр сарын 30-ны өдөр дуусахаар байх ба 2023 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдөр 2023/ШЗ/.... дугаар захирамжаар хэргийг прокурорт буцаасан байгаагаар Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 33.1 дүгээр зүйлийн 1, 2 дахь хэсэгт заасан хугацааг 60 хоногоор хэтрүүлсэн гэж үзэхээр байна.

Гэхдээ энэ хугацаанд шүүгч А.М нь 2023 оны 04 дүгээр сарын 17-ны өдрөөс 2023 оны 07 дугаар сарын 07-ны өдрийг хүртэл үргэлжилсэн “Х б”-ны 80 хүн, 4 хуулийн этгээдэд холбогдох эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдааны бүрэлдэхүүнд оролцсон болох нь шүүгчийн тайлбар, гэрч Б.Ж-гийн мэдүүлэг болон “Шүүхийн мэдээ” нэртэй фэйсбүүк хуудаст нийтлэгдсэн мэдээлэл зэргээр тогтоогдож байна.

Иймд, яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэх хугацааг хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр зөрчсөн гэж үзэхгүй.

3. Сахилгын хэрэгт авагдсан баримтаар, 2023 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдрийн 2023/ШЗ/.... дугаар хэрэгт нэмэлт мөрдөн шалгах ажиллагаа хийлгэхээр прокурорт буцаах тухай захирамжийг 2023 оны 09 дүгээр сарын 08-ны өдөр прокурорт гардуулсан[2], үүнээс хойш 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр хэргийг прокурорын газарт хүргүүлсэн байна.

Захирамжийг албажуулсан хугацааны талаар шүүгч “... 2023 оны 7 дугаар сарын 20-ны өдөр яллагдагч С.А нарт холбогдох эрүүгийн хэргийг прокурорт буцаасан шүүгчийн захирамжийг албажуулан гаргаж, шүүгчийн туслах П.О-д хүлээлгэн өгсөн ...” гэсэн.

Өмнө нь ажиллаж байсан туслахын ажлыг хүлээж авсан Б.Ж “... 8 сарын 04-нд хэргийг албан бусаар хүлээж аваад, 8 сарын 22-нд тушаал гарсан ... шүүгч ээлжийн амралтаас орж ирээд захирамжаа гаргаж, хэргийн оролцогчдод хүргүүлсэн ... хэргийн хувьд 2 оролцогчтой байсан ба нэг хүн нь шүүхэд ирээд нөгөө хүн нь утсаа авахгүйгээс болоод хэргийг хүргүүлэхэд хугацаа бага зэрэг алдсан ...” гэж мэдүүлсэн байгаагаар захирамжийг 2023 оны 07 дугаар сарын 20-ны өдөр албажуулж гаргасан гэсэн нь баримтаар тогтоодохгүй байх тул захирамжийг прокурорт гардуулсан өдрөөс буюу 2023 оны 09 дүгээр сарын 08-нд албажсан гэж үзнэ.

          Илтгэгч гишүүн “... Шүүгчийн захирамжийг албажуулан гаргах хугацааг ... Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.13 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүхийн шийдвэр гаргах 15 хоногийн хугацаатай адилтган хэрэглэнэ ...  Дээр дурдсанаар захирамж гарсан 2023 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдрөөс албажуулах 15 хоногийн хугацаа 2023 оны 7 дугаар сарын 15-ны өдөр дууссан ба үүнээс 2023 оны 09 дүгээр сарын 08-ны өдөр буюу 55 хоногийн дараа захирамжийг албажуулсан нь шүүхийн шийдвэр гаргахтай холбоотой хуульд тодорхой заасан хугацааг хэтрүүлсэн гэж үзэхээр байх боловч Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.26-д заасан зөрчлийн “удаа дараа 30 хоног”, “нэг удаа 60 хоног” гэх нөхцөлүүдэд хамаарахгүй буюу шүүгчийг сахилгын зөрчилд тооцох урьдчилсан нөхцөл хангагдахгүй байна ... ” гэж дүгнэснийг үндэслэлтэй гэж үзлээ.

Шүүгчийн туслах П.О нь шүүхийн Тамгын газрын даргын 2023 оны 07 дугаар сарын 26-ны өдрийн Б/... дугаар тушаалаар ажлаас халагдсан, Б.Ж туслахын ажлыг нь хүлээж авсан зэрэг нь албажсан захирамжийг зохих этгээд буюу зохих газарт хүргүүлэх үүргээ биелүүлээгүй, удаасан байна.

          Эрүүгийн хэргийн хөдөлгөөний нийтлэг аргачлалын 4.9.4-т хэргийг прокурорт буцааж шийдвэрлэсэн бол шүүгчийн туслах хэргийн прокурорт буцаах тухай шүүгчийн захирамж, шүүхийн тогтоолыг шүүхийн бичиг хүргэгчид даруй хүлээлгэж өгнө, 4.9.7-д шүүгчийн туслах хэргийг эд мөрийн баримтын хамт бичиг хүргэгчид хүлээлгэн өгнө гэж тус тус зааснаар илтгэгч гишүүн “ ... хэргийг прокурорт хүргүүлэх ажиллагаа нь бүхэлдээ шүүгчийн туслахын албан үүрэгт хамаарч байх бөгөөд энэ тохиолдолд шүүгчид холбогдуулан буруутгах үндэслэлгүй гэж үзлээ ...” гэж дүгнэжээ.

Гэхдээ шүүгч ч өөрийн хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явуулж байгаа хэргийн бүхий л ажиллагаанд хяналт тавих үүрэгтэй, энэ үүргээ биелүүлээгүй, хайнга хандсан байх тул цаашид анхаарах нь зүйтэй байна.

Нэгтгэвэл, шүүгч А.М-ны “урьдчилсан хэлэлцүүлэг товлосон болон хойшлуулсан захирамжийг албажуулж эрүүгийн хэрэгт хавсаргаагүй нь” Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.23-д заасан “хуулийн илт тодорхой заалтыг ноцтой, эсхүл удаа дараа зөрчсөн үйлдэл, эс үйлдэхүй гаргах” гэснийг зөрчсөн болох нь сахилгын хэрэгт авагдсан баримтуудаар тогтоогдож байх тул нотлох дүгнэлтийг хүлээн авч, холбогдох шүүгчид сахилгын шийтгэл оногдуулах нь зүйтэй байна.

Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.7 дахь хэсэгт “Сахилгын зөрчлийн шинж чанар, хэр хэмжээ, зөрчлийн хүнд, хөнгөн, үр дагавар, шүүгчийн хувийн зан байдал болон бусад нөхцөл байдалд тохирсон сахилгын шийтгэлийг шүүгчид оногдуулна” гэж заасан.

Шүүгч тухайн үед “Х б” ХХК-ийн хэргийг шийдвэрлэсэн, шүүгчийн туслах солигдсон, гаргасан зөрчлөө хүлээн зөвшөөрсөн байдал зэргийг харгалзан “хаалттай сануулах” сахилгын шийтгэл оногдуулах нь зүйтэй гэж бүрэлдэхүүн үзлээ.

Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 112 дугаар зүйлийн 112.1.3, 112.2, 112.6 дахь хэсэгт заасныг тус тус удирдлага болгон

ТОГТООХ нь:

1. Шүүхийн сахилгын хорооны гишүүний 2025 оны 06 дугаар сарын 20-ны өдрийн ГНД/2025/0019 дүгээр “Сахилгын зөрчил гаргасныг нотлох тухай дүгнэлт”-ийг хүлээн авч, ... шүүхийн шүүгч А.М-д “хаалттай сануулах” сахилгын шийтгэл оногдуулсугай.

2. Магадлал гаргаснаас хойш 14 хоногийн дотор сахилгын хэргийн оролцогч болон өргөдөл, мэдээлэл гаргагчийн оршин суугаа газрын эсхүл ажлын газрын хаягаар баталгаат шуудангаар, эсхүл ажлын албаны ажилтнаар хүргүүлэхийг Ажлын албанд даалгасугай.

3. Дээрх журмаар хүргүүлснээр магадлалыг гардан авсанд тооцох ба энэ нь гомдол гаргах хугацааг тоолох үндэслэл болохыг мэдэгдсүгэй.

4. Магадлалыг гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор Шүүхийн сахилгын хороонд хэргийн оролцогч гомдол, илтгэгч гишүүн эсэргүүцэл гаргах эрхтэйг дурдсугай.

            ДАРГАЛАГЧ                                    Ц.ДАВХАРБАЯР

                   ГИШҮҮД                                        Д.АРИУНТУЯА

                                                                         Г.ЦАГААНЦООЖ