МОНГОЛ УЛС
ШҮҮХИЙН САХИЛГЫН ХОРОО
МАГАДЛАЛ
2025-07-03
Дугаар 102
Улаанбаатар хот
Сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй
болгох тухай
Шүүхийн сахилгын хорооны хуралдааныг гишүүн Б.Сугар даргалж, гишүүн Ц.Давхарбаяр, Д.Мягмарцэрэн нарын бүрэлдэхүүнтэй, илтгэгч гишүүн Г.Цагаанцоожийг оролцуулан, хуралдааны тэмдэглэлийг нарийн бичгийн дарга Г.Болортуяагаар хөтлүүлэн, тус хорооны танхимд нээлттэй хийсэн хуралдаанаар:
Баянгол, Хан-Уул, Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны тойргийн шүүхийн шүүгч Д.Энхцэцэгт холбогдох сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй болгох тухай саналыг хянан хэлэлцэв.
ТОДОРХОЙЛОХ нь:
Илтгэгч гишүүний 2025 оны 06 дугаар сарын 19-ний өдрийн ГС/2025/0083 дугаартай “Сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй болгох тухай санал”-д:
“... Холбогдох шүүгч тус иргэний хэргийг хянан шийдвэрлэхдээ Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1-т заасан хориглолтыг зөрчсөн эсэхийг өргөдөлд дурдсан агуулгын хүрээнд дараах байдлаар тодорхойлов. Үүнд:
1. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 66 дугаар зүйлийн 66.1-т “Шүүгч нэхэмжлэлийг хүлээн авахаас татгалзах үндэслэл байхгүй гэж үзвэл нэхэмжлэлийг хүлээн авсан өдрөөс хойш 7 хоногийн дотор хэрэг үүсгэх тухай захирамж гаргана”, нэхэмжлэлд хэрэг үүсгэсэн бол шүүгч Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 67 дугаар зүйлийн 67.1-д зааснаар зохигч, гуравдагч этгээд, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгчид шаардлага ба татгалзлаа үндэслэж буй нотлох баримтаа өөрөө гаргаж нотлох үүрэгтэйг танилцуулж, эдлэх эрхийг нь тайлбарлан өгөх, нэхэмжлэлийн хувийг хариуцагчид гардуулах, хэргийн оролцогчийн гаргасан хүсэлтийг үндэслэлтэй гэж үзвэл энэ хуулийн 38.6-д заасан ажиллагааг явуулах, эвлэрүүлэн зуучлах ажиллагааны талаарх мэдээллийг бүрэн өгч, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны бүх шатанд эвлэрэх, эвлэрүүлэн зуучлагчийн туслалцаа авах боломжтойг сануулах ажиллагааг явуулна, 72 дугаар зүйлийн 72.1-т “хэрэг үүсгэсэн өдрөөс хойш хариуцагчид нэхэмжлэлийг нийслэлд 7 хоногийн, орон нутагт 14 хоногийн дотор тус тус гардуулна” гэж тус тус заасан.
Сахилгын хэрэгт авагдсан баримтаас үзвэл, шүүгч нэхэмжлэлийг 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр хүлээн авч, татгалзах үндэслэлгүй гэж үзэн 2023 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдрийн ... дугаар захирамжаар иргэний хэрэг үүсгэн, улмаар хариуцагч Ю.Н-г 2023 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн 10 цагт шүүхэд хүрэлцэн ирэхийг мэдэгдэж, 2023 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдөр мэдэгдэх хуудсыг нэхэмжлэлд дурдсан ... тоот хаягаар хүргүүлсэн.
Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд оролцох тухай хэргийн болон шүүх хуралдааны оролцогчдод шүүх мэдэгдэх хуудсаар мэдэгдэх ба мэдэгдэх хуудсыг гардуулан өгвөл зохих иргэн оршин суугаа газартаа буюу ажлынхаа газарт байхгүй бол уг хуудсыг түүний хамт амьдардаг насанд хүрсэн иргэн, эсхүл сум, баг, хорооны Засаг дарга, түүний ажлын албанд буюу ажлын газрынх нь захиргаанд хүлээлгэн өгч, гарын үсэг зуруулахаар Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 77 дугаар зүйлийн 77.6-т заасан.
Хариуцагч Ю.Н-г шүүхэд ирүүлэх тухай мэдэгдэх хуудсыг хүлээн авсан тухай баримтад хорооны Засаг дарга “уг хаягт бүртгэлтэй боловч одоогоор оршин суудаггүй” гэж гарын үсэг зурсан ба шуудангийн 2023 оны 11 дүгээр сарын 08-ны өдрийн магадлагаанд “хүлээн авахаас татгалзсан” гэсэн тэмдэглэл хийгджээ.
Шүүгч 2023 оны 12 дугаар сарын 25-ны өдрийн ... дүгээр захирамжаар “...шүүхээс хариуцагч Ю.Н нь шүүхийн мэдэгдэх хуудсаар дуудсан боловч өнөөдрийг хүртэлх хугацаанд хүрэлцэн ирээгүй...” гэх үндэслэлээр хариуцагч Ю.Н-г 2024 оны 01 дүгээр сарын 12-ны өдрийн дотор шүүхэд албадан ирүүлэхээр шийдвэрлэж, Нийтийн хэв журам хамгаалах, Олон нийтийн аюулгүй байдлыг хангах албаны шүүх шүүгчийн аюулгүй байдлыг хангах хэлтэст даалгажээ.
Хариуцагч 2024 оны 01 дүгээр сарын 04-ний өдөр нэхэмжлэлийн хувийг гардаж авахдаа оршин суух хаягийг “...” гэж тодорхойлсныг үгүйсгээгүй, өөр хаягт оршин сууж байгаа бол шүүхэд мэдэгдээгүй, шүүхийн харьяаллыг өөрчлөх хүсэлт гаргаагүй байна.
Дээр дурдсанаас үзвэл шүүгч хариуцагчийг хуульд заасан журмын дагуу дуудсан байх ба түүнийг албадан ирүүлэхээр шийдвэрлэсэн үндэслэл Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 77 дугаар зүйлийн 77.9-г зөрчөөгүй байна.
Иймд өргөдөлд дурдсан “...хариуцагчийг нэг ч удаа дуудаагүй байж үндэслэлгүйгээр албан тушаалын эрх мэдлээ урвуулан ашиглаж ямар хаягт оршин суудаг хэн гэдэг хүн шүүхийн мэдэгдэх хуудсыг ямар үндэслэлээр хүлээн авахаас татгалзсан талаарх баримт байхгүй байхад хариуцагчийг албадан ирүүлэх тухай захирамж гаргасан...” гэх гомдол үндэслэлгүй байна.
2. Н.Х-н нэхэмжлэлтэй Ю.Н-д холбогдох иргэний хэрэгт шүүх дор дурдсан ажиллагаа хийжээ.
- Ерөнхий шүүгчийн 2023 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдрийн ... дугаар захирамжаар тус иргэний хэргийг хянан хэлэлцэх шүүх хуралдаан даргалагчаар шүүгч Д.Энхцэцэгийг томилсон шийдвэрийг албажуулсан,
-Тус шүүхийн шүүгчдийн зөвлөгөөний 2024 оны 01 дүгээр сарын 04-ний өдрийн ... дугаар тогтоолоор хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны хугацааг 30 хоногоор сунгажээ.
-Хариуцагчид 2024 оны 01 дүгээр сарын 04-ний өдөр нэхэмжлэлийн хувийг гардуулж, зохигчдод эрх, үүрэг, нөлөөллийн мэдүүлэг, хэргийн материал танилцуулж, холбогдох баримтад гарын үсэг зуруулсан.
-Нэхэмжлэгч 2024 оны 01 дүгээр сарын 09-ний өдөр хариуцагчийн эд хөрөнгө буюу мөнгийг тухайн нэхэмжлэлийн үнийн дүнгийн хэмжээгээр битүүмжлэх хүсэлт гаргасныг шүүгчийн 2024 оны 01 дүгээр сарын 16-ны өдрийн ... дүгээр захирамжаар хангаж, хариуцагч Ю.Н-н эд хөрөнгө, мөнгийг тухайн нэхэмжлэлийн үнийн дүнгийн 441,000,000 төгрөгийн хэмжээгээр битүүмжлэх арга хэмжээ авсан.
-Дээрх захирамжийг эс зөвшөөрсөн хариуцагчийн гомдлыг шүүх 2024 оны 02 дугаар сарын 01-ний өдөр хянан хэлэлцээд ... дугаар тогтоолоор шүүгчийн захирамжийг хэвээр үлдээсэн.
-Шүүгчийн 2024 оны 02 дугаар сарын 22-ны өдрийн ... дүгээр захирамжаар шүүх хуралдааныг 2024 оны 02 дугаар сарын 23-ны өдрийн 14 цаг 30 минутад хийхээр товлон зарлаж, хэргийн оролцогчдод тов мэдэгдсэн, хариуцагч 2024 оны 02 дугаар сарын 23-ны өдөр Б.Б-д итгэмжлэл олгосон.
-2024 оны 02 дугаар сарын 23-ны өдрийн шүүх хуралдааныг хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн хэргийн материалтай танилцах хүсэлтээр, 2024 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуралдааныг хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн гэрчийн мэдүүлэг авхуулах тухай хүсэлтээр, 2024 оны 04 дүгээр сарын 17, 5 дугаар сарын 22-ны өдрийн хуралдааныг хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн гэрчээс мэдүүлэг авхуулах, шүүгчийн захирамжийн биелэлтийг хангуулах, гэрчийг шүүхэд албадан ирүүлэх хүсэлтээр, 2024 оны 6 дугаар сарын 03-ны өдрийн хуралдааныг хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн нотлох баримт гаргуулах, үзлэг хийлгэх тухай хүсэлтээр, 2024 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдрийн шүүх хуралдааныг хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн хэргийн баримттай танилцах хүсэлтээр, 11 дүгээр сарын 08-ны өдрийн шүүх хуралдааныг хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн нотлох баримт гаргуулах тухай хүсэлтээр, 12 дугаар сарын 03-ны өдрийн шүүх хуралдааныг шүүгчийн захирамжийн биелэлт хангуулах үндэслэлээр тус тус хойшлогджээ.
-Тус шүүхийн шүүгчдийн зөвлөгөөний 2024 оны 8 дугаар сарын 29-ний өдрийн ... дугаар тогтоолоор шүүгч Д.Энхцэцэгт 2024 оны 9 дүгээр сарын 02-ны өдрөөс 2024 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдрийг хүртэл чөлөө олгосон.
-Ерөнхий шүүгчийн 2024 оны 9 дүгээр сарын 30-ны өдрийн ... дүгээр захирамжаар тус иргэний хэргийг хянан шийдвэрлэх шүүгч, шүүх хуралдаан даргалагчаар шүүгч Г.Т-г томилсон шийдвэрийг албажуулсан.
-Тус шүүхийн шүүгчдийн зөвлөгөөний 2024 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдрийн ... дугаар тогтоолоор шүүгч Д.Энхцэцэгийн чөлөөний хугацаа дуусаж, ажилдаа эргэн орсонтой нь холбогдуулан тус иргэний хэргийг буцаан шилжүүлсэн.
-Нэхэмжлэгчээс 2024 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр нэхэмжлэлийн шаардлагаа тодруулж, нэхэмжлэлийн шаардлагын зарим хэсгээс татгалзсан, хариуцагч 2024 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр Ц.С-г итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр томилсон.
-Шүүгч маргаан бүхий газарт 2024 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр үзлэг хийсэн.
Шүүгч хуульд заасан хугацааны дотор хэргийг шүүх хуралдаанаар хэлэлцүүлэхээр шийдвэрлэсэн хэдий ч зохигч талууд Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан эрхээ хэрэгжүүлж, шүүгчийн захирамжид гомдол гаргах, нотлох баримт гаргуулах, хэргийн баримттай танилцах гэх мэт хүсэлт гаргаснаар шүүх хуралдаан удаа дараа хойшлогдож байсанд шүүгчийг буруутгах үндэслэлгүй.
3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.1-т “Шүүх хуралдаан даргалагч шийдвэрийн тогтоох хэсгийн агуулгыг танилцуулж, шаардлагатай бусад асуудлыг тайлбарлан шүүх хуралдааныг хаана”, 119.2-т “Шийдвэр танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болно”, ...гэж заасан.
2025 оны 02 дугаар сарын 26-ны өдрийн шүүх хуралдааны тэмдэглэл болон шүүх хуралдааны дуу дүрсний бичлэгт хийсэн үзлэгээр шүүгч шүүхийн шийдвэрийг уншиж танилцуулахдаа “...Ю.Н-с 237,800,000 төгрөгийг гаргуулж, Н.Х-д олгож, нэхэмжлэлийн шаардлагаас үлдэх хэсгийг хэрэгсэхгүй болгож...” шийдвэрлэсэн талаар танилцуулсан, харин бичгээр гарсан шийдвэрт Ю.Н-с 273,800,000 төгрөгийг гаргуулж, Н.Х-д олгож, нэхэмжлэлийн шаардлагаас үлдэх 30,700,000 төгрөгийг хэрэгсэхгүй болгожээ.
Шүүгч Д.Энхцэцэг тайлбартаа: “...шийдвэрт 237,800,000 төгрөг гэхийг 273,800,000 гэж цифрийг зөрүүлж бичсэн нь техникийн алдаа болсныг хүлээн зөвшөөрч байна” гэжээ.
Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүх 2025 оны 5 дугаар сарын 30-ны өдөр хянан хэлэлцээд “...анхан шатны шүүх шийдвэрийн үндэслэх хэсэгтээ хариуцагчаас 237,000,000 төгрөгийг гаргуулах агуулгаар дүгнэсэн атлаа шийдвэрийн тогтоох хэсэгт 273,800,000 төгрөг гэж техникийн шинжтэй алдаа гаргасан байгааг дурдах нь зүйтэй...”гэж дүгнэжээ. Өөрөөр хэлбэл, шийдвэрийн тогтоох хэсэгт “...273,800,000 төгрөг...” гэж бичигдсэн нь техникийн шинжтэй алдаа болсныг давж заалдах шатны шүүх залруулсан байна.
Иймд холбогдох шүүгчийг “албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж нэхэмжлэгч Н.Х-д давуу байдал бий болгосон” сахилгын зөрчил гаргасан гэж үзэхгүй.
4. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.3-т “Шийдвэр хүчинтэй болсон өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор шийдвэрийн агуулгыг энэ хуулийн 118 дугаар зүйлд заасны дагуу бүрэн эхээр нь бичгээр үйлдэж, шүүгч, шүүх бүрэлдэхүүн гарын үсэг зурна” гэж заасан.
Хуульд зааснаар шүүгч шийдвэрийг 14 хоногийн дотор буюу 2025 оны 03 дугаар сарын 12-ны өдөр бичгээр албажуулах ёстой байсан боловч 2025 оны 03 дугаар сарын 28-ны өдөр Иргэн-2014 нэгдсэн системд байршуулж, 16 хоногоор хэтрүүлсэн тогтоогдож байна.
Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.26-т “шүүхийн шийдвэр гаргахтай холбоотой хуульд тодорхой заасан хугацааг хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр удаа дараа 30 хоногоос дээш хугацаагаар, эсхүл нэг удаа 60 хоногоос дээш хугацаагаар зөрчсөн” бол сахилгын зөрчилд тооцох ба 16 хоногоор хэтрүүлсэн нь сахилгын зөрчилд хамаарахгүй.
5. 2025 оны 02 дугаар сарын 26-ны өдрийн шүүх хуралдааны тэмдэглэл болон дуу дүрсний бичлэгт:
Даргалагчаас: Хэрэгт авагдсан баримтыг шинжлэн судалж, шүүх хуралдаан завсарлахаас өмнө нэмж хэлэх тайлбар байна уу гэхэд /Бичлэгийн 0:15:36-0:22:49/
Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч: Хууль зүйн үндэслэлийг нь тайлбарлая. Иргэний хуулийн 41-т зааснаар 2014 оны 5 дугаар сарын 5-ны өдөр талууд харилцан тохиролцож, түрээсийн гэрээг байгуулсан бөгөөд тус гэрээ Иргэний хуулийн 202
дугаар зүйлийн 202.2.3-т аль нэг тал нь гэрээг цуцлах санал гаргаагүй тохиолдолд гэрээг тухай бүр нэг жилээс урт хугацаагаар сунгасанд тооцохоор тогтооно гэж заасан хуулийн заалтад нийцсэн. Түрээсийн гэрээний дагуу хариуцагч 2019 оноос 2023 оны 3 дугаар сар хүртэлх хугацаанд ... гэх авто угаалгын газрыг түрээслэн ашигласан болох нь тогтоогдож байгаа. Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлд түрээсийн гэрээгээр түрээслүүлэгч нь түрээслэгчийн эзэмшил, ашиглалтад аж ахуйн үйл ажиллагаа явуулах болон дүрэмд заасан зорилгоо биелүүлэхэд нь зориулж тодорхой хөрөнгө шилжүүлэх, түрээслэгч нь гэрээгээр тохирсон түрээсийн төлбөрийг төлөх үүргийг тус тус хүлээнэ гэж зааснаар талууд тодорхой үүргийг хүлээхээр харилцан тохиролцсон. Уг түрээсийн гэрээ яагаад улсын бүртгэлийн газарт бүртгэгдээгүй гэхээр уг барилга сендвичин барилга байсан. Энэ нь газрын хэрэглээ, хэрэглэгдэхүүний хамт түрээслэхээр тохиролцсон. Яагаад гэхээр Иргэний хуулийн 321 дүгээр зүйлд зааснаар газрыг хэрэглэгдэхүүний хамт түрээсэлсэн нөхцөлд хэрэглээний тус бүрийг арчлан хамгаалах үүрэгтэй гэж заасны дагуу газрын хэрэглээг хэрэглэгдэхүүний хамт түрээслэхээр тохиролцсон. Тухайн үед татварын газраас уг барилга дээр үл хөдлөх эд хөрөнгийн гэрчилгээ олгодоггүй байсан тул газрын хамт түрээслүүлэх болсон. Хавтаст хэргийн 5 дугаар талд иргэний газар эзэмших эрхийн гэрчилгээний хуулбар авагдсан байгаа. Иргэний хуулийн 301 дүгээр зүйлд зааснаар талууд харилцан тохиролцож, түрээсийн гэрээг байгуулсан бөгөөд үүний дагуу Ю.Н тасралтгүй үйл ажиллагааг явуулсан. Иргэний хуулийн 206 дугаар зүйлийн 206.1-т зааснаар үүргийг тогтоосон газар, хугацаанд нь зохих ёсоор шударгаар гүйцэтгэнэ гэж заасан байдаг. Ю.Н түрээсийн газарт үйл ажиллагааг явуулж, зохих ёсоор төлбөрөө төлөх үүргийг зохих ёсоор биелүүлээгүй байна. Иргэний хуулийн 208 дугаар зүйлд гүйцэтгэх хугацааг заасан байх ба 2023 оны 3 дугаар сард түрээслэхээр харилцан тохиролцсон байдаг. Гэрээ байгуулагдаагүй гэж хариуцагч тал маргасан бөгөөд тухайн гэрээг сунгаж байгуулж, тухайн хүний ашиглалтын зардлыг төлж барагдуулсан гэх баримтыг шинжлэн судалсан. Энэ хугацаанд цахилгааны төлбөрийг Ю.Н хариуцан төлсөн. Хорооны тодорхойлолтоор газрыг Ю.Н эзэмшиж, ашиглаж байсан нь үнэн болно гэх баримтыг хавтаст хэрэгт өгсөн байдаг. Иргэний хуулийн 232 дугаар зүйлийн 223.4-т анзын нийт дүн гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн дүнгийн 50 хувиас хэтэрч болохгүй гэж зааснаар нэхэмжлэлийг хуульд нийцүүлэн, 101,500,000 төгрөгөөр талуудын сунгасан гэрээний 1.4 дэх заалтыг үндэслэн алдангийг нэхэмжилж байна. 2019 оны 6, 7, 8, 9 дүгээр сар, 2020 оны 8 дугаар сарын 13-ны өдрийн, 2019 оны 12 дугаар сарын 2020 оны 1, 2, З саруудын 30,000,000 төгрөг, 2021 оны 6 дугаар сарын 28-ны өдөр, 2020 оны 5, 6,7 саруудын түрээсийн төлбөр 20,000,000 төгрөг, 2021 оны 7 дугаар сарын 30-ны өдөр, 2020 оны 8, 9, 10 саруудын түрээсийн төлбөрт 20,000,000 төгрөг нийт 90,000,000 төгрөгийг төлсөн байна. 2020 оны 11, 12 сарууд, 2021 он, 2022 он, 2023 оны 3 дугаар сарыг хүртэл хугацааны буюу 29 сарын түрээсийн төлбөр болох 203,000,000 төгрөг, алданги 101,500,000 төгрөг нийт 304.500,000 төгрөгийг шаардаж байгаа нь хууль зүйн үндэслэлтэй гэж үзэж байна. Түрээсийн гэрээгээр талууд төлөхөө хүлээн зөвшөөрч байгаа учраас хэрэгт авагдсан баримтуудыг үндэслэн нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж шийдвэрлэж өгнө үү гэв. /Бичлэгийн 0:22:50-0:29:43/
Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч: Нэхэмжлэгч 2019 оны 10 дугаар сараас 2023 оны 3 дугаар сарыг хүртэлх хугацааны түрээсийн төлбөрийг шаардаж байна. Энэ хооронд түрээсийн гэрээ бичгээр байгуулагдаагүй. Хуульд заасан журмын дагуу үл хөдлөх бүртгэлийн газар бүртгэгдээгүй бөгөөд амаар байгуулсан тул алдангийг нэхэмжлэх эрхгүй гэж үзэж байна. Тиймээс алданги нэхэмжилсэн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү. Түрээсийн төлбөр 2019 оны 10 дугаар сараас 2023 оны 3 дугаар сар хүртэл үүнээс ашиглаагүй хугацаа буюу Ковид-19 үеийн 2020 оны 11 дүгээр сараас 2021 оны 6 дугаар сар хүртэлх 8 сарын хугацааны төлбөрийг хасаж өгнө үү. Ковид-19 улмаас ашиглаагүй байх тул 50,000,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. 2022 оны 12 дугаар сар, 2023 оны 1, 2, 3 сар түрээсийн объектыг хариуцагч Ю.Н ашиглаагүй. Мөнгийг нь би өөрөө Н.Х-тэй харилцан тохиролцсон. /Бичлэгийн 0:30:03-0:32:34/ гэжээ.
Дээр дурдсанаар хэргийн оролцогч шүүх хуралдаанд мэтгэлцэх эрхээ хэрэгжүүлсэн бөгөөд холбогдох шүүгч хуралдаан даргалахдаа хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг хуулийн дагуу явуулах, хэргийн оролцогч эрх үүргээ хэрэгжүүлэх, мэтгэлцэх зарчмыг хангах арга хэмжээг авсан байна.
Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1-т “шүүх хэргийн оролцогчийн гаргасан нотлох баримтыг тал бүрээс нь бодитойгоор харьцуулан үзсэний үндсэн дээр нотлох баримтыг өөрийн
дотоод итгэлээр үнэлнэ”, 40.2-т “нотлох баримтыг тухайн хэрэгт хамааралтай, ач холбогдолтой, үнэн зөв, эргэлзээгүй талаас нь үнэлнэ” гэж заасан.
Энэхүү зохицуулалтаар, шүүгч хэрэгт авагдсан нотлох баримт, хэргийн оролцогчдын тайлбарыг өөрийн дотоод итгэлээр үнэлэх бөгөөд зохигчийн хооронд үүссэн эрхзүйн харилцаа, нэхэмжлэлийн үндэслэл, шаардлагын талаар шийдвэрт тодорхой дурджээ.
Шүүхийн сахилгын хороо шүүхийн шийдвэрийн хууль зүйн үндэслэлийг хянах түүнд дүгнэлт хийх эрхгүй тул өргөдөлд дурдсан “...хариуцагч талаас 2014 оны 5 дугаар сарын 05-ны өдрийн түрээсийн гэрээг үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлийн газар бүртгүүлээгүй учраас хүчин төгөлдөр бус гэрээ юм. Хүчин төгөлдөр бус гэрээ учраас Иргэний хуулийн 232 дугаар зүйлийн 232.6 дахь хэсэгт зааснаар алданги нэхэмжлэх эрх байхгүй...” гэх гомдол сахилгын зөрчилд хамаарахгүй.
Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 96 дугаар
зүйлийн 96.3-т “Шүүх хуралдааны тэмдэглэл алдаатай бичигдсэн бол шүүх хуралдаан даргалагч буюу шүүх хуралдааны оролцогчийн хэн нэгний санал болгосноор түүнд 3 хоногийн дотор засвар хийж, энэ тухай тэмдэглэлд тусгаж, шүүгч
гарын үсэг зурж баталгаажуулна” гэж заасан бөгөөд хариуцагч талаас тэмдэглэлд засвар оруулах тухай хүсэлт гаргаагүй байна.
Дээр дурдсанаар Баянгол, Хан-Уул, Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны тойргийн шүүхийн шүүгч Д.Энхцэцэг нь Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.1, 50.1.23, 50.1.26-т заасан хориглолтыг зөрчсөн гэх үндэслэл тогтоогдоогүй тул түүнд холбогдох сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй болгох санал гаргаж, сахилгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцүүлэхээр шийдвэрлэв.” гэжээ.
ҮНДЭСЛЭХ нь:
Илтгэгч гишүүн иргэн Ю.Н-с ирүүлсэн өргөдлөөр Баянгол, Хан-Уул, Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны тойргийн шүүхийн шүүгч Д.Энхцэцэгт холбогдуулан сахилгын хэрэг үүсгэн шалгах ажиллагаа явуулж, улмаар 2025 оны 06 дугаар сарын 19-ний өдрийн ГС/2025/0083 дугаартай “Сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй болгох тухай санал” гаргасан нь хууль зүйн үндэслэл бүхий байна гэж бүрэлдэхүүн үзэв.
Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 72 дугаар зүйлийн 72.1-т “хэрэг үүсгэсэн өдрөөс хойш хариуцагчид нэхэмжлэлийг нийслэлд 7 хоногийн, орон нутагт 14 хоногийн дотор тус тус гардуулна”,
мөн хуулийн 77 дугаар зүйлийн 77.6-д “Мэдэгдэх хуудсыг гардуулан өгвөл зохих иргэн оршин суугаа газартаа буюу ажлынхаа газарт байхгүй бол уг хуудсыг түүний хамт амьдардаг насанд хүрсэн иргэн, эсхүл сум, баг, хорооны Засаг дарга, түүний ажлын албанд буюу ажлын газрынх нь захиргаанд хүлээлгэн өгч, гарын үсэг зуруулна.”,
77.7-д “Зохигч мэдэгдэх хуудсыг хүлээн авахаас татгалзвал энэ тухай мэдэгдэх хуудсанд тэмдэглэж шүүхэд буцаана. Энэ нь хэрэг хянан шийдвэрлэхэд саад болохгүй”
77.9-д “Мэдэгдэх хуудсыг хүлээн авсан хэргийн оролцогч хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр шүүхэд ирээгүй бөгөөд түүнийг зайлшгүй ирүүлэх шаардлагатай бол шүүгчийн захирамжаар албадан ирүүлж, хууль тогтоомжид заасан хариуцлага хүлээлгэнэ.” гэж тус тус зохицуулсан байна.
Иргэний хэрэг үүсгэх тухай 2023 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдрийн шүүгчийн захирамж, мэдэгдэх хуудсыг нэхэмжлэлд дурдсан хаягаар хариуцагч Ю.Н-д мөн өдөр хүргүүлсэн, шүүхийн мэдэгдэх хуудсаар дуудсан боловч хүрэлцэн ирээгүй, “хүлээн авахаас татгалзсан” гэх тэмдэглэгээ бүхий Монгол шуудан компанийн магадлагаа, “уг хаягт бүртгэлтэй боловч оршин суудаггүй” гэх хорооны засаг даргын тодорхойлолт хэрэгт авагдсан байна. Иймд шүүгчийн 2023 оны 12 дугаар сарын 25-ны өдрийн ... дүгээр захирамжаар хариуцагчийг албадан ирүүлэхээр шийдвэрлэсэн нь холбогдох хуульд заасан журмын хүрээнд явагджээ.
Сахилгын хэрэгт цугларсан баримтаас үзэхэд 192/ШШ2025/... дугаартай шүүхийн шийдвэрт хариуцагчаас 237,800,000 төгрөгийг гаргуулахаар дүгнэсэн атлаа шийдвэрийн тогтоох хэсэгт 273,800,000 төгрөг гэж цифрийг зөрүүлж бичсэн техникийн шинжтэй алдаа гаргасан болохоо холбогдох шүүгч хүлээн зөвшөөрсөн, уг шийдвэрт гаргасан гомдлыг Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүх хянаад шийдвэрийн тогтоох хэсэгт “...273,800,000 төгрөг...” гэж бичигдсэн техникийн шинжтэй алдаа гаргасныг залруулсан байна.
Ийнхүү илэрхий техникийн шинжтэй алдаатай гарсан шийдвэрийг эрх бүхий дээд шатны шүүх нь залруулсан, уг шийдвэрээс улбаалж хэргийн оролцогчид бодит хор уршиг учраагүй байх тул сахилгын зөрчилд хамаарахгүй.
Өргөдөлд дурдагдаж буй иргэний хэргийг хянан шийдвэрлэсэн 2025 оны 02 дугаар сарын 26-ны өдрийн шүүхийн шийдвэрийг 2025 оны 03 дугаар сарын 12-ны өдрийн дотор албажуулахаар хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг зохицуулсан хуульд заасан байх атал 2025 оны 03 дугаар сарын 28-ны өдөр албажуулсан байгаа нь хуульд заасан хугацаа хуанлийн 16 хоног хэтэрсэн гэж үзэхээр байна.
Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.26 дахь заалтад “шүүхийн шийдвэр гаргахтай холбоотой хуульд тодорхой заасан хугацааг хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр удаа дараа 30 хоногоос дээш хугацаагаар, эсхүл нэг удаа 60 хоногоос дээш хугацаагаар зөрчих” гэж заасан байх бөгөөд үүнийг иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шийдвэрийн тухайд шийдвэрийг бичгээр гаргах 14 хоногийн хугацаа дуусаж, түүнээс хойш 30 хоногоос дээш хугацаа өнгөрсөн, улмаар энэ үйлдэлийг холбогдох шүүгч удаа дараа гаргасан бол хуульд нэрлэн заасан сахилгын зөрчилд хамаарна гэж ойлгоно.
Иймд холбогдох шүүгчийн гаргасан үйлдэл нь хуульд заасан сахилгын зөрчилд тооцох үндэслэл хангагдаагүй гэж үзнэ.
Дээрхийг нэгтгэн дүгнэвэл сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэх нь зүйтэй байна.
Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 112 дугаар зүйлийн 112.1, 112.1.2, 112.2 дах хэсэгт заасныг удирдлага болгон
ТОГТООХ нь:
1.Баянгол, Хан-Уул, Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны тойргийн шүүхийн шүүгч Д.Энхцэцэгт холбогдох сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй болгох тухай саналыг хүлээн авч сахилгын хэргийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.
2.Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 112 дугаар зүйлийн 112.6 дахь хэсэгт зааснаар магадлал гаргаснаас хойш 14 хоногийн дотор сахилгын хэргийн оролцогч болон өргөдөл гаргагчийн оршин суугаа газрын эсхүл ажлын газрын хаягаар баталгаат шуудангаар, эсхүл ажлын албаны ажилтнаар хүргүүлэхийг Ажлын албанд даалгасугай.
3.Магадлалыг эс зөвшөөрвөл гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор сахилгын хэргийн оролцогч /шүүгч/ гомдол, илтгэгч гишүүн эсэргүүцэл гаргаж болохыг дурдсугай.
4.Дээрх журмаар хүргүүлснээр магадлалыг гардан авсанд тооцох ба энэ нь гомдол гаргах хугацааг тоолох үндэслэл болохыг тайлбарласугай.
ДАРГАЛАГЧ Б.СУГАР
ГИШҮҮН Ц.ДАВХАРБАЯР
Д.МЯГМАРЦЭРЭН