МОНГОЛ УЛС
ШҮҮХИЙН САХИЛГЫН ХОРОО
МАГАДЛАЛ
2025-07-02
Дугаар 100
Улаанбаатар хот
болгох тухай
Шүүхийн сахилгын хорооны хуралдааныг гишүүн Г.Цагаанцоож даргалж, гишүүн Ц.Давхарбаяр, Х.Хашбаатар нарын бүрэлдэхүүнтэй, илтгэгч гишүүн Д.Эрдэнэчулуун, нарийн бичгийн дарга Ц.Нямжаргал нарыг оролцуулан тус хорооны танхимд хийсэн хуралдаанаар:
Баянгол, Хан-Уул, Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны тойргийн шүүхийн шүүгч Г.Төрболдод холбогдох сахилгын зөрчил гаргасныг нотлох дүгнэлтийг хянан хэлэлцэв.
ТОДОРХОЙЛОХ НЬ:
С.Э, А.Э нар өргөдөлдөө: “... 1.Шүүгч нь 2025 оны 3 дугаар сарын 06-ны өдрийн 1../ШЗ2025/1...7 дугаар гомдол гаргах эрхтэй захирамжийг бичгийн хэлбэрээр 2025 оны 3 дугаар сарын 24-ний өдөр албажуулсан нь холбогдох хуулийг зөрчсөн, хариуцагч Ө.М-д давуу байдал олгосон нь Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.1, 50.1.23-т заасан зөрчилд холбогдох захирамж гэж үзэж байна. Өөрөөр хэлбэл, 10 хоногийн дотор гомдол гаргах эрхтэй захирамжийг хугацаандаа гаргаагүй, захирамжийг уншиж танилцуулсны үндсэн дээр гомдол гаргах эрхийг хязгаарлаж 20 хоногийн дараа албажуулж байгаа нь хариуцагчид давуу байдал олгосон, нэхэмжлэгчийг захирамжтай танилцах эрхийг зориуд санаатайгаар удаашруулж хугацааг хэтрүүлж хохироосон, хуулиа зөрчсөн, санаатай үйлдэл юм.
Шүүгч хүн гомдол гаргах эрхтэй захирамжийг хугацаанд нь гаргах үүрэгтэй бөгөөд энэ нь шүүгчийг зөвтгөх, ажлын ачаалал ярих эрхгүй гэсэн үг ба гомдол гаргах эрхтэй захирамжтай танилцах, гомдол гаргах эрх Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн заагдсан хэргийн оролцогч нарт олгогдсон үндсэн эрх болно. Шүүгчийн захирамжийн талаар өдөр бүр шахуу очиж албажиж гарсан эсэхийг асууж, мөн утсаар лавлан асууж байсан боловч хуулийн хугацаанд захирамжаа гаргаагүйгээс болж гомдол гаргах хугацаа хэтрүүлсэн нь шүүгчийн шууд буруутай үйлдэл мөн.
2. Шүүгчийн дээрх захирамжийг Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 124 дүгээр зүйлийн 124.1 дэх хэсэгт зааснаар хүчингүй болгож өгнө үү гэсэн хүсэлтийг 2025 оны 3 дугаар сарын 06-ны өдөр гаргахад бидний хүсэлтийг 2025 оны 3 дугаар сарын 20-ны өдрийн 1../ШЗ2025/1...7 дугаар “Хүсэлт шийдвэрлэх тухай” захирамж гаргахдаа “захирамжлах нь” хэсгийн 2 дахь заалтаар гомдол гаргах эрхийг хязгаарласан нь Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.23-т заасныг ноцтой зөрчсөн.
Шүүхэд “шүүгчийн захирамжид өөрчлөлт оруулах, хүчингүй болгох тухай” хүсэлтийг гаргавал Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 170 дугаар зүйлийн 170.1 дэх хэсэгт зааснаар гомдол гаргах эрхтэй байдаг атал хуулийн илт тодорхой заалтыг ноцтой зөрчиж гомдол гаргах эрх хязгаарласан.
Шүүгч хүн дээрх хүсэлтийг хэргийн оролцогчоос гаргавал өөрийн илт үндэслэл муутай захирамжийг хүчингүй болгосон, мөн шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ажиллагаа явагдаж байгаа захирамжаа хүртэл хүчингүй болгож захирамж гаргаж байсан хэдэн зуун мянган тохиолдол байсаар байтал манай хүсэлтийг хүлээн авахдаа гомдол гаргах эрхгүй гэж зааж өгсөн байгаа нь хуулийн ноцтой зөрчил төдийгүй хариуцагч Ө.М-д давуу байдал олгосон үйлдэл мөн...” гэжээ.
Шүүгч Г.Төрболд тайлбартаа: “...1.Баянгол, Хан-Уул, Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны тойргийн шүүхийн шүүгчийн 2025 оны 3 дугаар сарын 06-ны өдрийн 1../ШЗ2025/1...7 дугаар захирамжаар нэхэмжлэгч С.Э-ын нэхэмжлэлтэй, Ө.М-д холбогдох хариуцагчийн хууль бус эзэмшлээс үл хөдлөх эд хөрөнгө албадан чөлөөлүүлэх тухай нэхэмжлэлтэй иргэний хэргийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн.
Уг захирамжийн төслийг шүүгчийн туслахын зүгээс шүүх хуралдааны тэмдэглэл албажихтай зэрэгцэн боловсруулж, улмаар шүүгч хянаж албажуулсан. Тодруулбал захирамжийн тодорхойлох хэсэгт шүүх хуралдаанд оролцогчдын шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбарын агуулгыг тусгадаг бөгөөд гомдолд 20 хоногийн хугацаа хэтрүүлсэн гэж дурдсан нь үндэслэлгүй.
2. Шүүхийн практикт Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 38.9, 47, 69, 124 дүгээр зүйлд заасан агуулгаар гаргасан хэргийн оролцогчийн хүсэлтийг шүүх хангаж шийдвэрлээгүй тохиолдолд мөн хуулийн 170 дугаар зүйлийн 170.1 дэх хэсэгт зааснаар гомдол гаргах эрхгүй байхаар тогтсон.
Учир нь шүүгч өөрийн удирдан явуулж буй хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад хэргийн оролцогчийн гаргасан хүсэлтийг хянахдаа зохигч талуудын тайлбар, хэрэгт авагдсан баримтын хүрээнд ач холбогдолгүй, зайлшгүй шаардлагатай биш гэж үзсэн тохиолдолд хүсэлтийг хангахгүй орхиж шийдвэрлэдэг.
Энэхүү шийдвэрийг нь хэргийн оролцогчийн гомдлоор тухайн шатны шүүх бүрэлдэхүүн хянаж хүчингүй болгох нь шүүгч хараат бус байх зарчимд нийцэхгүй гэж үздэг. Иймд хуулийн илт тодорхой заалтыг ноцтой зөрчсөн гэх гомдол үндэслэлгүй” гэжээ.
Сахилгын зөрчил гаргасныг нотлох дүгнэлтэд: “...Шүүгч иргэний хавтаст хэрэгт авагдсан баримтуудыг Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1 дэх хэсэгт зааснаар хэргийн оролцогчдын тайлбар, тэдгээрийн мэтгэлцээн, нотлох баримтуудыг харьцуулан өөрийн дотоод итгэлээр үнэлэн шүүгчийн 1../ШЗ2025/1...7 дугаар захирамжаар хэргийг хэрэгсэхгүй болгон шийдвэрлэжээ.
Улмаар шүүгч Г.Төрболд “...хэргийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэснийг илт үндэслэл муутай гэж үзэх боломжгүй...” гэж үзэн нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн “шүүгчийн 2025 оны 1../ШЗ2025/1...7 дугаар захирамжийг хүчингүй болгуулах тухай” хүсэлтийг хангахгүй орхисон шүүгчийн 2025 оны 3 дугаар сарын 20-ны өдрийн 1../ШЗ2025/1...7 дугаар захирамжийг гаргахдаа зөвхөн Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 123 дугаар зүйлийн 123.1, 123.3 дахь хэсэгт заасныг тус тус удирдлага болгосон.
Гэвч Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 170 дугаар зүйлийн 170.1 дэх хэсэгт “Зохигч, гуравдагч этгээд, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгч энэ хуулийн ...124 дүгээр зүйлд заасан ...шүүгчийн захирамж, ...-д гарсан өдрөөс нь хойш 10 хоногийн дотор тухайн шатны шүүхэд гомдол гаргаж болно” гэж заасан.
Хэдийгээр тус шүүхийн шүүгчдийн зөвлөгөөнөөр гомдол гаргах эрхгүйгээр гаргахаар тогтсон байх боловч хуулийн дээрх зохицуулалтаар хэргийн оролцогчдоос гаргасан “шүүгчийн захирамжийг хүчингүй болгох тухай” хүсэлтийг шүүгч хэрхэн шийдвэрлэхээс үл хамааран хүсэлт шийдвэрлэсэн шүүгчийн захирамж нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 170 дугаар зүйлийн 170.1 дэх хэсэгт зааснаар гомдол гаргах эрхтэй байхаар хуульчилсан байхад шүүгч нь 1../ШЗ2025/1...7 дугаар захирамжаар иргэний гомдол гаргах эрхийг олгоогүй, хязгаарласан нь хуулийн илт тодорхой заалтыг ноцтой зөрчсөн...” гэжээ.
ҮНДЭСЛЭХ нь:
Сахилгын хэрэгт авагдсан баримтаас үзвэл, С.Э нь Ө.М-д холбогдуулан ...дүүрэг, ...дүгээр хороо, ...гудамж ...байрны ...тоотын Ү-22......03 дугаарт бүртгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгийг албадан чөлөөлүүлэх тухай нэхэмжлэл гаргасныг Хан-Уул дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Б.Г хүлээн авч, 2024 оны 8 дугаар сарын 30-ны өдрийн 1...3 дугаар захирамжаар иргэний хэрэг үүсгэж, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явуулжээ.
Шүүгч Б.Г-ийн сэлгэн ажиллах хугацаа дуусгавар болсон тул шүүгчдийн зөвлөгөөний 2024 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 0...2 дугаар тогтоолоор түүний хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явуулж буй хэргүүдийг бусад шүүгч нарт хуваарилахаар шийдвэрлэсний дагуу С.Э-ын нэхэмжлэлтэй хэрэг шүүгч Г.Төрболдод хуваарилагдсан, түүнийг Ерөнхий шүүгчийн 2024 оны 11 дүгээр сарын 25-ны өдрийн 0...9 дүгээр захирамжаар шүүх хуралдаан даргалагчаар томилсон шийдвэрийг албажуулсан байна.
Дараах үндэслэлээр нотлох дүгнэлтийг хүчингүй болгож, сахилгын хэргийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй гэж бүрэлдэхүүн үзэв. Үүнд:
1. Тухайн иргэний хэргийг хянан шийдвэрлэх явцад Нийслэлийн ..дүүргийн Прокурорын газрын прокурорын 2024 оны 12 дугаар сарын 27-ны өдрийн 25....17 дугаар тогтоолоор Ө.М-ийн гаргасан “...дүүргийн ...дүгээр хороо ...хотхоны ...байрны ...тоотыг бусдаас худалдаж авах зорилгоор 90.000.000 төгрөгийг өгч барагдуулсан боловч давхар худалдаж борлуулсан...” гэх гомдолд Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.3 дугаар зүйлийн 2.2-т зааснаар хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээжээ.
Хариуцагч түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нар “...С.Э-ын байр давхардуулан зарсан асуудлыг эрүүгийн журмаар шалган тогтоосны дараа тухайн байрыг чөлөөлөх эсэх асуудлыг шийдвэрлүүлэх хүсэлт гаргасан, шүүгчийн 2025 оны 03 дугаар сарын 06-ны өдрийн 1...7 дугаар захирамжаар “...нэхэмжлэлд дурдсан үйл баримтын талаар эрүүгийн журмаар шалгаж байгаа” гэж дүгнэж, хэргийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэжээ.
Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч А.Э“...илт үндэслэл муутай...” гэж хүчингүй болгуулах тухай” хүсэлт гаргасныг шүүгчийн 2025 оны 03 дугаар сарын 20-ны өдрийн 1...7 дугаар захирамжаар хангахаас татгалзахдаа “гомдол гаргах эрхгүй” гэж захирамжийн 2 дахь заалтад дурдсан нь хуульд нийцээгүй байна.
Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 170 дугаар зүйлийн 170.1-т “Зохигч, гуравдагч этгээд, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгч энэ хуулийн 20.1, 38.9, 65.1.1-65.1.8, 65.1.10, 69.1, 92.4, 97.1, 100.2 дахь хэсэг, 80, 117, 124 дүгээр зүйлд заасан шүүхийн тогтоол, шүүгчийн захирамж, шийтгэвэрт гарсан өдрөөс нь хойш 10 хоногийн дотор тухайн шатны шүүхэд гомдол гаргаж болно” гэж заасан нь хуулийн илт тодорхой заалт байна.
Гэвч нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн “хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон шүүгчийн 1...7 дугаар захирамж”-ийг эс зөвшөөрч гомдол гаргасныг тус шүүх 2025 оны 04 дүгээр сарын 25-ны өдөр хянан хэлэлцээд 0...2 дугаар тогтоолоор шүүгчийн захирамжийг хэвээр үлдээхдээ “....Ө.М-ийн гаргасан гомдлоор хэрэг бүртгэлийн хэрэг нээж, мөрдөн шалгах ажиллагаа явагдаж байгаа тул уг нэхэмжлэлтэй холбоотой хэргийг эрүүгийн журмаар шалгаж байгаа гэх үндэслэлд хамаарна...” гэж дүгнэжээ.
Үүнээс үзвэл, хэргийн оролцогч болох нэхэмжлэгч тал хэргийг хэрэгсэхгүй болгох шүүгчийн захирамжид гомдол гаргах эрхээ хэрэгжүүлсэн байх тул холбогдох шүүгчийг хуулийн илт тодорхой заалтыг ноцтой зөрчсөн гэж үзэх үндэслэлгүй.
2. Шүүгч Г.Төрболд Сахилгын хорооны хуралдаанд “...тус шүүхийн шүүгчдийн зөвлөгөөнөөр Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн ...124 дүгээр зүйлд заасан агуулгаар гаргасан хэргийн оролцогчийн хүсэлтийг шүүх хангаж шийдвэрлээгүй тохиолдолд мөн хуулийн 170 дугаар зүйлийн 170.1 дэх хэсэгт зааснаар гомдол гаргах эрхгүй байхаар тогтсон...” гэсэн тайлбар гаргасан.
Сахилгын хэрэгт авагдсан Баянгол, Хан-Уул, Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны тойргийн шүүхийн шүүгчдийн зөвлөгөөний 2025 оны 01 дүгээр сарын 30-ны өдрийн тэмдэглэлд “...Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 69, 47, 124 дүгээр зүйлд зааснаар хүсэлтийг хангаагүй тохиолдолд ...170 дугаар зүйлд заасан захирамжид гомдол гаргах эрхгүй гэх байдлаар тогтъё...” гэж шийдвэрлэсэн нь Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 19 дүгээр зүйлд заасан Шүүгчдийн зөвлөгөөнөөр хэлэлцэх асуудалд хамаарахгүй байгааг тэмдэглэх нь зүйтэй.
3. Холбогдох шүүгч нь С.Э-ын нэхэмжлэлтэй хэргийг хүлээн аваад нэхэмжлэлийн хувийг хариуцагчид гардуулан өгч, 2025 оны 01 дүгээр сарын 22-ны өдрийн 0...5 дугаар захирамжаар шүүх хуралдааныг 2025 оны 01 дүгээр сарын 27-ны өдрийн 10 цагт хийхээр товлон зарласан байна.
Тус өдрийн шүүх хуралдаан хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн өмгөөлөгчөөс хууль зүйн туслалцаа авах тухай хүсэлтээр, 2025 оны 02 дугаар сарын 13-ны өдрийн шүүх хуралдаан хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн нотлох баримт гаргуулах хүсэлтээр тус тус хойшлогдсон байх ба шүүгч хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг хуульд заасан журмын дагуу явуулсан, шүүх хуралдаан удаа дараа хойшлогдсонд шүүгчийг буруутгах үндэслэлгүй.
Хэргийг хэрэгсэхгүй болгох тухай 2025 оны 03 дугаар сарын 06-ны өдрийн 1../ШЗ2025/1...7 дугаар захирамжийг шүүгч 2025 оны 03 дугаар сарын 19-ний өдөр албажуулж, 2025 оны 03 дугаар сарын 26-ны өдөр хэргийн оролцогч нарт гардуулсан ба нотлох дүгнэлтэд “...захирамжийг албажуулан гаргах хуульд заасан хугацааг 9 хоногоор хэтрүүлж, хуулийн илт тодорхой заалтыг зөрчсөн боловч тухайн цаг хугацаанд ачаалал ихтэй ажиллаж байсан нь ....тогтоогдож байх тул ноцтой зөрчил гэж үзэхгүй” гэж дүгнэжээ.
Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 170 дугаар зүйлийн 170.1-т “Зохигч, гуравдагч этгээд, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгч энэ хуулийн 20.1, 38.9, 65.1.1-65.1.8, 65.1.10, 69.1, 92.4, 97.1, 100.2 дахь хэсэг, 80, 117, 124 дүгээр зүйлд заасан шүүхийн тогтоол, шүүгчийн захирамж, шийтгэвэрт гарсан өдрөөс нь хойш 10 хоногийн дотор тухайн шатны шүүхэд гомдол гаргаж болно.” гэж заасан.
Өөрөөр хэлбэл, шүүгчийн захирамжийг бичгээр гаргаж албажуулах хугацааг хуульд тусгайлан заагаагүй тул өргөдөлд дурдсан “...захирамжийг хугацаанд нь гаргаагүй...” гэх гомдол сахилгын зөрчилд хамаарахгүй гэж үзэв.
Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 112 дугаар зүйлийн 112.1, 112.1.1, 112.2 дахь хэсэгт заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ НЬ:
1.Баянгол, Хан-Уул, Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны тойргийн шүүхийн шүүгч Г.Төрболдод холбогдох сахилгын зөрчил гаргасныг нотлох дүгнэлтийг хүчингүй болгож, сахилгын хэргийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.
2. Магадлалыг гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор Сахилгын хороонд хэргийн оролцогч гомдол, илтгэгч гишүүн эсэргүүцэл гаргаж болохыг дурдсугай.
3.Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 112 дугаар зүйлийн 112.6-т зааснаар магадлал гаргаснаас хойш 14 хоногийн дотор сахилгын хэргийн оролцогч болон өргөдөл, мэдээлэл гаргагчийн оршин суугаа газрын эсхүл ажлын газрын хаягаар баталгаат шуудангаар, эсхүл ажлын албаны ажилтнаар хүргүүлэхийг ажлын албанд даалгасугай.
4. Дээрх журмаар хүргүүлснээр магадлалыг гардан авсанд тооцох ба энэ нь гомдол гаргах хугацааг тоолох үндэслэл болохыг тайлбарласугай.
ДАРГАЛАГЧ Г.ЦАГААНЦООЖ
ГИШҮҮН Ц.ДАВХАРБАЯР
Х.ХАШБААТАР