МОНГОЛ УЛС
ШҮҮХИЙН САХИЛГЫН ХОРОО
МАГАДЛАЛ
2025-07-07
Дугаар 110
Улаанбаатар хот
Сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй
болгох тухай
Шүүхийн сахилгын хорооны хуралдааныг гишүүн Х.Хашбаатар даргалж, гишүүн Д.Ариунтуяа, С.Энхтөр нарын бүрэлдэхүүнтэй, илтгэгч гишүүн Ц.Давхарбаяр, нарийн бичгийн даргаар хуралдаан хариуцсан ахлах мэргэжилтэн Г.Болортуяа нарыг оролцуулан хийж, Дүүргийн Эрүү, Иргэний хэргийн хялбар ажиллагааны анхан шатны тойргийн шүүхийн шүүгч Н.Мөнхбаярт холбогдох Сахилгын хорооны гишүүний 2025 оны 06 дугаар сарын 27-ны өдрийн ГС/2025/0092 дугаартай “Сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй болгох тухай” саналыг хянан хэлэлцэв.
ТОДОРХОЙЛОХ нь:
Илтгэгч гишүүн “Сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй болгох тухай” саналдаа:
“1. Дүүргийн Эрүү, Иргэний хэргийн хялбар ажиллагааны анхан шатны тойргийн шүүх нь Ерөнхий шүүгч болон Эрүү, Иргэний хэргийн танхимын тэргүүнтэй, нийт 41 шүүгчийн бүрэлдэхүүнтэй ажилладаг.
Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1 дэх хэсэгт “Бүх шатны шүүх Ерөнхий шүүгч, шүүгчдээс бүрдэнэ”, 15.5 дахь хэсэгт “Улсын дээд шүүхээс бусад шүүхийн Ерөнхий шүүгчийн түр эзгүйд, эсхүл сул орон тоо гарсан тохиолдолд дараагийн Ерөнхий шүүгч сонгогдох хүртэл хугацаанд түүний албан үүргийг шүүгчээр хамгийн олон жил ажиллаж байгаа тахимын тэргүүн, эсхүл шүүгч орлон гүйцэтгэнэ” гэж заажээ.
Тус шүүхийн Ерөнхий шүүгч Б.Халиун нь 2025 оны 05 дугаар сарын 13-ны өдрөөс 05 дугаар сарын 14-ний өдөр хүртэл эрүүл мэндийн шалтгаанаар чөлөөтэй байсан, мөн Эрүүгийн танхимын тэргүүн Б.Бямбаабаатар тухайн үед гадаад улсад сургалттай байсан нь сахилгын хэрэгт авагдсан баримтаар тогтоогдоно.
Гэрч Д.Ц “... Тухайн өдөр Мөнхбаяр шүүгч байсан. Тэр өдөр Ерөнхий шүүгч өвчтэй, Эрүүгийн танхимын тэргүүн гадаадад сургалттай байсан учраас хамгийн олон жил ажилласан гэдгээрээ Мөнхбаяр шүүгч хуралдааныг хийсэн ...” гэж мэдүүлсэн.
Иймд, Ерөнхий шүүгчийг орлон ажиллах шүүгчээр 2025 оны 05 дугаар сарын 13-ны өдрийн 2025/ЕШЗ/... дүгээр захирамжаар томилогдсон шүүгч Н.Мөнхбаяр нь прокурор Б.С-н шүүгчийн захирамжийг эс зөвшөөрч, Ерөнхий шүүгчид гаргасан гомдлыг шийдвэрлэсэн нь хууль зөрчөөгүй байна.
2. Өргөдөлд “... шүүхийн хэлэлцүүлэг дуусахаас өмнө шүүгч Н.Мөнхбаярыг татгалзан гаргах хүсэлтийг гаргасан ... Ерөнхий шүүгчийг татгалзан гаргах хүсэлтийг нийт шүүгчдийн зөвлөгөөнөөр шийдвэрлүүлэхээр байхад өмгөөлөгчийн шүүгчээс татгалзах хүсэлтийг эцэслэн шийдвэрлүүлэхгүйгээр прокурорын гаргасан гомдлыг хянан хэлэлцэж шийдвэрлэсэн ...” гэжээ.
Тус өдрийн хуралдааны бичлэгт,
I. даргалагч шүүх хуралдааныг нээж, өнөөдрийн шүүх хуралдааныг тус шүүхийн шүүгч Н.Мөнхбаяр би даргалж, нарийн бичгийн даргаар Ц гэж хүн оролцож байна. Шүүх бүрэлдэхүүн, нарийн бичгийн даргаас татгалзал байна уу гэхэд оролцогчид байхгүй гэсэн,
II. шүүх хуралдааны хэлэлцүүлэг дуусаж, даргалагч тодруулга асуулт асууж байх явцад, өмгөөлөгч Л.Б нь “... Уучлаарай шүүгч ээ, би танаас татгалзаж байна. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 10.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.3-д энэ хэрэгт өөрөө шууд болон шууд бусаар хувийн сонирхолтой хандаж байна гэж үзэж байна, уучлаарай Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 10.2 дугаар зүйлийн 2 дугаар хэсэг шүүгчийг татгалзан гаргах асуудлыг шүүх хуралдаан эхлэхээс өмнө шийдвэрлэнэ, шүүх хуралдаан эхэлснээс хойш татгалзан гарах үндэслэл нэмэгдэх юм бол хүсэлтийг шүүх бүрэлдэхүүн зөвлөлдөх тасалгаанд орохоос өмнө гаргана гэж байгаа. Би танаас ийм үндэслэл гаргаж байна. Яагаад гэхээр та энэ шүүхийн хэлэлцүүлэг чинь юу болоод байгаа юм, алив прокуророо эндээс энийгээ олоодох, чинийх зөв байна энэ тэр гээд, энэ өөрөө болохгүй асуудал шүүгч ээ, тийм учраас танаас татгалзаж байна ...” гэж шүүгчээс татгалзсан байна.
Энэ талаар холбогдогч шүүгч “... Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 10.3 дугаар зүйлийн 1, 2 дахь хэсэгт тодорхой заасан, шүүгчийг татгалзан гарах асуудлыг шүүх хуралдаан эхлэхээс өмнө шийдвэрлэнэ гэж заасан. Хуралдаан эхэлж, өөрийгөө танилцуулан татгалзал байна уу гэхэд өмгөөлөгч Б татгалзалгүй гэсэн, ... хурлын хэлэлцүүлэг дуусах гэж байхад дэгийн дагуу даргалагч тодруулах асуулт асуугаад, хуралдаан дууслаа гээд алхаа цохих гэтэл танаас татгалзлаа гэсэн. Үндэслэлээ ч тайлбарлаагүй ... Нэгэнт хуульд шүүгчийг татгалзан гарах асуудлыг шүүх хуралдаан эхлэхээс өмнө шийдвэрлэнэ гэж заасан байхад шүүх хуралдаан дуусаж байхад шүүгчийг татгалзсан нь үндэслэлгүй учраас хүсэлтийг шийдвэрлээгүй ...” гэж тайлбарласан.
Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 10.3 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Шүүгчийг татгалзан гаргах асуудлыг шүүх хуралдаан эхлэхээс өмнө шийдвэрлэнэ. Шүүх хуралдаан эхэлснээс хойш татгалзан гаргах үндэслэл мэдэгдвэл уг хүсэлтийг шүүх бүрэлдэхүүн зөвлөлдөх тасалгаанд орохоос өмнө гаргаж болно” гэж заасан.
Гэхдээ, Улсын дээд шүүхийн 2023 оны 01 дүгээр сарын 12-ны өдрийн 04 дүгээр тогтоолд “... Шүүгч шийдвэр гаргах агуулгын хүрээнд, эрдэм шинжилгээний өгүүлэл бичих, хэлэлцүүлэгт үг хэлэх, илтгэл тавих, мөн шүүх хуралдааны явцад асуусан асуулт, харилцаа, хандлагын байдал зэрэг нь дангаараа тухайн шүүгчийг хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанаас татгалзан гаргах хуульд заасан үндэслэлд хамаарахгүй. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 10.1, 10.2 дугаар зүйлд зааснаас бусад үндэслэлээр шүүгчийг эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанаас татгалзан гаргах хүсэлт гаргасан тохиолдолд шүүгч, шүүх бүрэлдэхүүн татгалзал гаргаагүйд тооцож, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг үргэлжлүүлнэ ...” гэж тайлбарлажээ.
Дээрхээс үзвэл өргөдөл гаргагч нь “... энэ шүүхийн хэлэлцүүлэг чинь юу болоод байгаа юм, алив прокуророо эндээс энийгээ олоодох, чинийх зөв байна энэ тэр гээд, энэ өөрөө болохгүй асуудал ...” гэж хуралдаанд асуусан асуулт, харилцаа хандлагад үндэслэн татгалзсан нь хуульд заасан үндэслэлд хамаарахгүй байх тул хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг үргэлжлүүлж, гомдлыг шийдвэрлэсэн шүүгчийг хууль зөрчсөн гэж үзэх үндэслэлгүй байна.
3. Өргөдөлд, “... шүүгч Н.Мөнхбаяр 2025 оны 5 дугаар сарын 13-ны өдрийн прокурорын гаргасан гомдлыг хянан хэлэлцэх ... шүүхийн хэлэлцүүлгийг эхэлж дараалал тогтоохдоо, “та бүхэн бэлтгэгдсэн хуульч нар учир эрх үүрэг танилцуулах шаардлагагүй, шүүхийн шийдвэрийг завсарлахгүйгээр шууд уншиж сонсгоно” ... мөн өдөр ... яллагдагч Б.М-н өмнөх шүүх хуралдаан завсарлахгүйгээр шүүх шийдвэрээ танилцуулж шүүгч Н.Мөнхбаяр нь ... хуулийг ноцтой зөрчсөн ...” гэсэн.
Шүүх хуралдааны дуу-дүрсний бичлэгээр, тус шүүхийн шүүх хуралдааны 10 дугаар танхимд 2025 оны 05 дугаар сарын 13-ны өдөр шүүгч Н.Баасанбат 11:00 цагаас 11:50 минутын хооронд 3 хурал, шүүгч Н.Мөнхбаяр 13:45 цагаас 16:40 минут хүртэл 5 хурал хийсэн байна.
Даргалагч: шүүх хуралдааны дэгийг тогтоохдоо “... төгсгөлд нь шүүгч тодорхой асуулт байвал асуугаад, байхгүй бол шүүхийн шийдвэрээ танилцуулна, завсарлаж гарч, ороод яах вэ, ойлгосон уу ...” энэ дэгээр явахад тусгай санал байна уу гэхэд
- өмгөөлөгч Л.Б: дэгтэй холбоотой тусгай санал алга, дараалалтай холбоотой шүүх бүрэлдэхүүн завсарлах шаардлагагүй, гарч ороод яах вэ гэж хэлэхэд нь
- даргалагч “за яах вэ, завсарлая завсарлая” гэсэн
- өмгөөлөгч Л.Б: шүүхийн тухай хуулиараа шүүх аливаа шийдвэр маргааныг зөвлөлдөх тасалгаанд гаргана гэдэг,
- даргалагчаас: Би яагаад гэхлээр нэлээд олон гомдол ирсэн, хоёрдугаарт би өглөө ирээд бүгдийг нь уншчихсан байхгүй юу, уншчихсан болохоор жаахан товчлох гээд тэглээ, завсарлая, албан ёсоор завсарлая ... за ингээд өмгөөлөгчийн дэгийн талаарх хүсэлтийг хангаад, шүүх хуралдааныг завсарлуулсны дараа шийдвэр танилцуулна гэж бичлэгт тусгагджээ.
Гэрч Д.Ц “... Өндөр бэлтгэгдсэн хуульч нар байгаа учраас эрх, үүрэг танилцуулахгүй гэсэн, тэгээд гомдлын үндэслэлээ тайлбарлаад, нэмэлт тайлбар хэлнэ, тэгээд завсарлахгүй гэтэл өмгөөлөгч завсарлана гээд шүүх хуралдаан завсарласан ... М дээр бол завсарлаж, зөвлөсөн. Гомдлын үндэслэл, нэмэлт тайлбар яваад, асуулт хариулт яваад, шүүгч зөвлөлдөх тасалгаанд орсон ...” гэж мэдүүлсэн.
Шүүх хуралдааны дараалалд, завсарлахгүйгээр шийдвэр гаргахаар тогтоож, хэргийн оролцогч нараас санал асуусан, хуульд заасны дагуу завсарлах тухай өмгөөлөгчийн саналыг хүлээн авч завсарласан болох нь тогтоогдоно.
Холбогдох шүүгч “... Нийслэлийн 6 дүүргийн Цагдаагийн газрын мөрдөн шалгах 14 хэлтэс, Нийслэлийн прокурорын газраас ирж байгаа таслан сэргийлэх арга хэмжээтэй холбоотой саналыг шийдвэрлэхэд энэ шүүхийн байр, танхим, нөхцөл байдал маш хүнд байгаа. Ийм учраас эрүүгийн шүүх хуралдааны 4 том танхим, 4 жижиг танхим нийт 8 танхимд энэ хуралдаанууд зэрэг явагдана ... зөрчлийн хэрэг хэдэн зуугаар ирдэг, танхимын хүрэлцээгүйгээс мэдээлэл технологийн ажилтан нэг шүүгчид 30 минутын хугацаанд шүүх хуралдаан хийх зохицуулалтыг арга буюу хийсэн ... ар, арын хурлууд хүлээгдэж байдаг, ийм л нөхцөл байдалд ажиллаж байна ... Тухайлбал өргөдөл гаргагч Б-ын оролцсон хуралдаанд зөвлөлдөхгүйгээр шийдвэр гаргая гэж хэлсэн, гэтэл хэргийн оролцогч зөвшөөрөхгүй, хуулийн дагуу хийнэ гэсэн тийм учраас хуралдаанаа дарааллын дагуу хийсэн. Дээрх нөхцөл байдалтай холбогдон ингэж явагдах тохиолдол байдаг ...” гэж тайлбарласан.
Харин Б.М-ын өмнөх хуралдаан завсарлаагүй талаар нарийн бичгийн дарга мэдүүлсэн, энэ нь сахилгын хэрэг дэх 2025 оны 05 дугаар сарын 13-ны өдрийн 10 дугаар танхимын бичлэгийн тэмдэглэлээр тогтоогдоно.
Тус шүүхийн шүүн таслах үйл ажиллагааны онцлог, шүүхийн байр, танхимын хүрэлцээ зэргээс хамаарч зохион байгуулалт хийж, тухайн нөхцөл байдалтай уялдуулан хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг явуулж байгаа шүүгчийг сахилгын зөрчил гаргасан гэж үзэхгүй боловч цаашид үүнийг анхаарч шүүх хуралдааныг хуульд заасан дэг, дарааллын дагуу явуулж байхыг анхаарах шаардлагатай.
Яллагдагч Б.М нь Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 19.11 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гэмт хэрэгт холбогдож яллагдагчаар татагдсан, тус хэрэг нь “маш нууц”-ын зэрэглэлтэй боловч гомдол шийдвэрлэсэн хуралдаанд эрүүгийн хэргийг хэлэлцээгүй болохыг дурдах нь зүйтэй.
Дээрхийг нэгтгэвэл, Дүүргийн Эрүү, Иргэний хэргийн хялбар ажиллагааны анхан шатны тойргийн шүүхийн шүүгч Н.Мөнхбаяр нь Монгол Улсын шүүхийн тухай хуульд заасан шүүгчид хориглосон, хязгаарласан, үүрэг болгосон заалтыг зөрчөөгүй байх тул сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй болгох санал гаргав.” гэжээ.
Холбогдох шүүгч Н.Мөнхбаяр Шүүхийн сахилгын хороонд гаргасан тайлбартаа:
“... Манай шүүх байгуулагдаад 6 сар гаруй хугацаа өнгөрч байгаа ба тус шүүхийн Ерөнхий шүүгчээр Б.Х ажилладаг ба түүний эзгүйд хамгийн олон жил шүүгчээр ажилласан шүүгч миний бие орлон ажилладаг.
Тагнуулын Ерөнхий газрын мөрдөн шалгах хэлтсээс мөрдөн шалгаж Эрүүгийн хуулийн 19.11 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар /Төрийн нууцыг хууль бусаар олж авах/ яллагдагчаар татаж, Нийслэлийн прокурорын газраас мөрдөн шалгах ажиллагаанд хяналт тавьж буй Б.М гэгчийг манай шүүх буюу Дүүргийн Эрүү, Иргэний хэргийн хялбар ажиллагааны анхан шатны тойргийн шүүхийн шүүгч нарын захирамжаар цагдан хорих арга хэмжээ авагдаж байсныг тус шүүхийн шүүгч Г.Мөнхзул 2025 оны 05 дугаар сарын 06-ны өдрийн хуралдаанаар хэлэлцээд цагдан хорихоос татгалзсаныг Нийслэлийн прокурорын газрын хяналтын прокурор Б.С эс зөвшөөрч эсэргүүцэл бичиж, хэргийн нөхцөл байдалтай уялдуулж зайлшгүй цагдан хорих шаардлагатай, сулласан шүүгчийн захирамжийг даруй хүчингүй болгож үргэлжлүүлэн цагдан хорьж өгнө үү гэсэн прокурорын саналыг хэлэлцсэн билээ.
Би шүүх хуралдаанаа хуульд заасан үндэслэл журмын дагуу явуулсан ба /Ерөнхий шүүгч эзгүй байгаа болон нийт шүүгчдийн зөвлөгөөнөөс тогтоосны дагуу Ерөнхий шүүгчийг эзгүйд түүний үүргийг би орлон гүйцэтгэдгээ тайлбарлаад/ өөрийгөө болон нарийн бичгийн даргаа нэр заан танилцуулж, прокурор өмгөөлөгч нарыг татгалзах эсэхийг асуухад, хэн аль нь татгалзалгүй гэсэн. Ингээд дэгээ тогтоогоод, тогтоосон дэгийн дагуу хуралдаанаа явуулж дуусаад яг завсарлах гээд алхаа цохих гэтэл Л.Б өмгөөлөгч чамаас татгалзана гэсэн. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 10 дугаар бүлэгт /аливаа татгалзлын талаар хуульчилсан ба/ 10.3 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт...шүүгчийг татгалзан гаргах асуудлыг шүүх хуралдаан эхлэхээс өмнө шийдвэрлэнэ...гэж хуульчилсан ба энэ дагуу татгалзал байхгүй гэсэн учраас шүүх хуралдаан үргэлжилсэн...мөн шүүх хуралдаан эхэлснээс хойш татгалзан гаргах үндэслэл мэдэгдвэл зөвлөлдөх тасалгаанд орохоос өмнө гаргаж болно...гэсэн ба хуралдаан дууссаны дараа үл мэдэгдэх үндэслэлээр гэнэт чамаас татгалзана гэсэн тул би ... шүүх хуралдаан дууссан ... гэдгийг хэлсэн. Энд би өмгөөлөгчийн бичсэн шиг хууль зөрчөөгүй гэж ойлгож байна.
Нөгөөтээгүүр зөвлөлдөх тасалгааны тухайд манай шүүхэд нийт 41 шүүгч ажиллаж байгаа ба шүүх хуралдааны 10 гаруйхан заалтай, хүртээмж туйлын хүнд, ийм ч учраас нэг хуралдаан цахимаар орж байгаа үед ердөө 30 минутын багтаамжтай үргэлжлэхээр айти инженер зохицуулсан, түүнчлэн дараагийн шүүгч, прокурорууд хурлаа оруулах гээд очер хүлээлттэй байдаг. Энэ 30 минутдаа багтаж шүүх хурлаа явуулчих бодолтой, оролцогчдыг маргааны гол зүйлээ яриулахыг хичээдэг, ийм учраас хурлын шийдвэрийг танилцуулъя гээд хэлтэл, боломжгүй болохоор шүүх хуралдааныг хуульд заасны дагуу завсарлуулсан. Ингээд яллагдагч Б.М-г сулласныг буруу гэж дүгнээд үргэлжлүүлэн цагдан хорих хугацаа сунгаж, прокурорын эсэргүүцлийг хангаж шийдвэрлэсэн. Энд өмгөөлөгчийн бичсэн- шиг би хууль зөрчөөгүй, иймд түүний гомдлыг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү.
Жич: Эрхэм Сахилгын хорооны гишүүн та нэгэнт миний нэр төр, сэтгэл санаа ажил хэргийн нэр хүндийн асуудлыг шийдэх гэж байгаа тул хувь Мөнхбаярын талаар 1 зүйл нуулгүй бичье. Би 30 жил шүүгч хийхэд 1 удаа л 2000 оны эхээр өмгөөлөгч Д.Г-ийн гомдлоор...иргэний хэргээ 60 хоногтоо шийдээгүй...гэдгээр сануулах арга хэмжээ авагдаж байсан. Гэтэл Л.Б өмгөөлөгчийн гомдолд...хурал завсарлаагүйг өмгөөлөгч Д.Г нотолно гэсэн агуулгатай бичсэн нь намайг /гайхшируулж/, маш сайн судалсан, миний эсрэг буруутгах хүний судлаа юу гэж бодож байна. Иймд Гишүүн та ... хүсэлд нь нийцсэн шийдвэр гаргаагүй шүүгч нарыг Сахилгын хороонд өгч айлгадаг, сэтгэл санаагаар унагадаг ... хүмүүсийн сэтгэлийг амраадаг газар бүү байгаасай гэж хувь хүний зүгээс хүсье. Нөгөө талаас тангараг өргөсөн шүүгчийн хувьд нийгэмд хор аюултай зүйл дээр улс орон, ард түмний эрх ашгийг №1-т авч үзэж шударга шийдвэр гаргахыг эрмэлздэгээ бичье.” гэжээ.
ҮНДЭСЛЭХ нь:
Өргөдөл гаргагч өмгөөлөгч Л.Б-с гаргасан Дүүргийн Эрүү, Иргэний хэргийн хялбар ажиллагааны анхан шатны тойргийн шүүхийн шүүгч Н.Мөнхбаярыг Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.1.1, 50.1.23 дахь заалтыг зөрчсөн гэх өргөдлийг гишүүн хүлээн авч хянаад, 2025 оны 06 дугаар сарын 05-ны өдрийн ГЗҮ/2025/0074 дүгээр захирамжаар сахилгын хэрэг үүсгэн, шалгах ажиллагаа явуулж, 2025 оны 06 дугаар сарын 27-ны өдөр сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй болгох санал гаргажээ.
Нэг. “... 2025 оны 05 дугаар сарын 13-ны өдөр тус шүүхийн шүүгч Н.Мөнхбаяр “ерөнхий шүүгч эзгүй” гэх үндэслэлээр гомдлыг хянан хэлэлцэж хууль бусаар Б.М-г 2025 оны 05 дугаар сарын 13-ны өдрөөс 2025 оны 05 дугаар сарын 28-ны өдөр хүртэл үргэлжлүүлэн цагдан хорьсон ...” гэх тухайд;
Өргөдөл гаргагч Л.Б нь Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 19.11 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар яллагдагчаар татагдан, цагдан хоригдсон Б.М-н өмгөөлөгчөөр хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд оролцож байгаа ба Б.М-д авсан цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээний хугацааг сунгахаас татгалзаж шийдвэрлэсэн Дүүргийн Эрүү, Иргэний хэргийн хялбар ажиллагааны анхан шатны тойргийн шүүхийн шүүгчийн 2025 оны 05 дугаар сарын 06-ны өдрийн захирамжийг эс зөвшөөрч хяналтын прокуророос тус шүүхийн Ерөнхий шүүгчид гомдол гаргажээ.
Илтгэгч гишүүнээс явуулсан шалгах ажиллагаагаар тус шүүхийн Ерөнхий шүүгч Б.Халиун нь 2025 оны 05 дугаар сарын 13-ны өдрөөс 05 дугаар сарын 14-ний өдөр хүртэл эрүүл мэндийн шалтгаанаар чөлөөтэй байсан, мөн Эрүүгийн хэргийн танхимын тэргүүн Б.Бямбаабаатар тухайн үед гадаад улсад сургалттай байсан нь тогтоогдсон байх тул Ерөнхий шүүгчийг орлон ажиллах шүүгчээр 2025 оны 05 дугаар сарын 13-ны өдрийн 2025/ЕШЗ/... дүгээр захирамжаар томилогдсон шүүгч Н.Мөнхбаяр прокуророос гаргасан гомдлыг шийдвэрлэсэн нь Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.5 дахь хэсэгт “Улсын дээд шүүхээс бусад шүүхийн Ерөнхий шүүгчийн түр эзгүйд, эсхүл сул орон тоо гарсан тохиолдолд дараагийн Ерөнхий шүүгч сонгогдох хүртэл хугацаанд түүний албан үүргийг шүүгчээр хамгийн олон жил ажиллаж байгаа тахимын тэргүүн, эсхүл шүүгч орлон гүйцэтгэнэ” гэж заасантай нийцсэн байна.
Хоёр. “... шүүгч Н.Мөнхбаярыг татгалзан гаргах тухай хүсэлтийг гаргасан бөгөөд шүүгч тухайн хүсэлтийг эцэслэн шийдвэрлээгүй байхад прокурорын гаргасан гомдлыг хүлээн авч хангаж шийдвэрлэсэн нь Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн ...” гэх тухайд,
Шүүгчийн захирамжид гаргасан гомдлыг хэлэлцсэн 2025 оны 05 дугаар сарын 13-ны өдрийн шүүх хуралдааны хэлэлцүүлэг дуусаж, даргалагч прокуророос тодруулга асуулт асууж байх үед өмгөөлөгч Л.Б-с “... алив прокуророо эндээс энийгээ олоодох, чинийх зөв байна гэх мэтээр харилцах нь болохгүй асуудал тул Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 10.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.3-т энэ хэрэгт өөрөө шууд болон шууд бусаар хувийн сонирхолтой хандаж байна ...” гэж үзэн шүүгчийг татгалзан гаргах хүсэлт гаргажээ.
Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 10.3 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Энэ хуулийн 10.1, 10.2 дугаар зүйлд заасан үндэслэлээр шүүгчийг эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанаас татгалзан гаргах тухай хүсэлтийг прокурор, оролцогч гаргаж болно”, 2 дахь хэсэгт “Шүүгчийг татгалзан гаргах асуудлыг шүүх хуралдаан эхлэхээс өмнө шийдвэрлэнэ. Шүүх хуралдаан эхэлснээс хойш татгалзан гаргах үндэслэл мэдэгдвэл уг хүсэлтийг шүүх бүрэлдэхүүн зөвлөлдөх тасалгаанд орохоос өмнө гаргаж болно” гэж заасан.
Үүнийг Монгол Улсын дээд шүүхийн 2023 оны 01 дүгээр сарын 12-ны өдрийн 04 дүгээр тогтоолын 3-т “... Шүүгч шийдвэр гаргах агуулгын хүрээнд, эрдэм шинжилгээний өгүүлэл бичих, хэлэлцүүлэгт үг хэлэх, илтгэл тавих, мөн шүүх хуралдааны явцад асуусан асуулт, харилцаа, хандлагын байдал зэрэг нь дангаараа тухайн шүүгчийг хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанаас татгалзан гаргах хуульд заасан үндэслэлд хамаарахгүй. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 10.1, 10.2 дугаар зүйлд зааснаас бусад үндэслэлээр шүүгчийг эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанаас татгалзан гаргах хүсэлт гаргасан тохиолдолд шүүгч, шүүх бүрэлдэхүүн татгалзал гаргаагүйд тооцож, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг үргэлжлүүлнэ. Татгалзал гаргаагүйд тооцох нь эцсийн шийдвэр бөгөөд уг шийдвэрийг гаргасан үндэслэлээр шүүгч, шүүх бүрэлдэхүүнийг татгалзан гаргах хүсэлт гаргаж болохгүй ...” гэж тайлбарлажээ.
Шүүх хуралдааны дуу, дүрсний бичлэгт хуралдаан даргалагчаас шүүх хуралдааны бүрэлдэхүүнийг танилцуулан, хуульд заасан үндэслэлээр татгалзан гаргах хүсэлт байгаа эсэхийг асуухад прокурор болон өмгөөлөгч Л.Б нар нь “татгалзан гаргах хүсэлт байхгүй” талаар хэлсэн болох нь тусгагджээ.
Харин шүүх хуралдаан эхэлснээс хойш шүүгчийг татгалзах хүсэлт гаргах эрхтэй боловч зөвхөн хуралдаан даргалагчийн шүүх хуралдааны явцад хэргийн оролцогчдоос асуусан асуулт, түүний хандлага нь татгалзах үндэслэлд хамаарахгүй тул хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг үргэлжлүүлж, гомдлыг шийдвэрлэсэн шүүгчийн үйлдэл хууль зөрчөөгүй гэж үзсэн илтгэгч гишүүний санал үндэслэлтэй байна.
Мөн хувийн ашиг сонирхол болон хуулиар хүлээсэн албан үүрэг хоорондын зөрчил үүссэн, эсхүл үүсэж болзошгүй нөхцөл байдал байгаа, шүүгчийн хуулиар олгосон бүрэн эрхийг хувийн ашиг сонирхлоосоо ангид тэгш, шударгаар хэрэгжүүлэх тодорхой үндэслэл байгаа тохиолдолд хувийн сонирхолтой гэж үзэхээс бус хуралдаан даргалагчийн хувьд гомдлыг хянан шийдвэрлэхийн тулд прокуророос яллагдагчийн цагдан хоригдсон хугацаа, түүнийг сунгах шаардлагатай гэх үндэслэлийн талаар тодруулан асуусан байдлыг хамааруулан үзэхгүй.
Гурав. “... 2025 оны 5 дугаар сарын 13-ны өдрийн прокурорын гаргасан гомдлыг хянан хэлэлцэх шүүхийн хэлэлцүүлгийг эхэлж дараалал тогтоохдоо “та бүхэн бэлтгэгдсэн хуульч нар учир эрх үүрэг танилцуулах шаардлагагүй, шүүхийн шийдвэрийг завсарлахгүйгээр шууд уншиж сонсгоно.” гэх зэргээр хуулийн заалтыг зөрчсөн, ... яллагдагч Б.М-н өмнөх шүүх хуралдаан завсарлахгүйгээр шүүх шийдвэрээ танилцуулж шүүгч Н.Мөнхбаяр нь хуулийг ноцтой зөрчсөн ...” гэх тухайд,
Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 35.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүх хуралдаан даргалагч шүүхийн хэлэлцүүлэг явуулах дарааллыг тогтоохоор заасан.
Яллагдагч Б.М-д холбогдох цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээтэй холбоотой прокуророос гаргасан гомдлыг хэлэлцсэн шүүх хуралдааны дуу, дүрсний бичлэгт үзлэг хийсэн тэмдэглэлээр шүүгч Н.Мөнхбаяр нь шүүх хуралдааныг завсарлах шаардлагагүйгээр шийдвэрээ гаргах талаар хэлсэн боловч өмгөөлөгч Л.Б-с гаргасан саналыг хүлээн авч, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шийдвэрээ зөвлөлдөх тасалгаанд гаргасан боловч Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 35.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүх хуралдаанд оролцогчид эрх, үүргийг тайлбарлаж өгөөгүй нь тогтоогдсон гэж үзэхээр байна.
Мөн тус шүүхийн шүүх хуралдааны 10 дугаар танхимд 2025 оны 05 дугаар сарын 13-ны өдөр шүүгч Н.Мөнхбаяр 13:45 цагаас 16:40 минут хүртэл 5 хуралдаан хийснээс 2 хуралдааныг завсарлуулахгүйгээр, 3 хуралдааныг завсарлуулан шийдвэрээ гаргасан болох нь шалгах ажиллагаагаар тогтоогджээ.
Үүнийг холбогдох шүүгчээс шүүх хуралдааны танхимын хүрэлцээнээс шалтгаалан 30 минутын хугацаанд шүүх хуралдааныг хийхээр шүүхийн Тамгын газраас зохицуулсан гэж тайлбарласныг илтгэгч гишүүн хүлээн авч, “... Тус шүүхийн шүүн таслах үйл ажиллагааны онцлог, шүүхийн байр, танхимын хүрэлцээ зэргээс хамаарч зохион байгуулалт хийж, тухайн нөхцөл байдалтай уялдуулан хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг явуулж байгаа шүүгчийг сахилгын зөрчил гаргасан гэж үзэхгүй ...” гэж дүгнэсэн, мөн хуралдаан даргалагчаас шүүх хуралдааны хэлэлцүүлгийг явуулах дарааллыг тогтоохдоо “... хуульч нар оролцож байгаа учраас эрх, үүрэг тайлбарлах шаардлагагүй ...” гэж үзэж байгаа талаараа хэлж, гаргах санал байгаа талаар асуухад тухайлан санал, хүсэлт гаргаагүй, мөн таслан сэргийлэх арга хэмжээтэй холбоотой асуудлыг хянан шийдвэрлэх шүүхийн хэлэлцүүлэг явуулах дэг, дарааллыг хуулиар нарийвчлан зохицуулаагүй зэрэг нөхцөл байдлуудыг авч үзвэл шүүгчийг хуулийн илт тодорхой заалтыг зөрчсөн гэж үзэх боломжгүй байна.
Харин Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан шүүх хуралдааны ерөнхий нөхцөл, дэг, дарааллыг таслан сэргийлэх арга хэмжээтэй холбоотой асуудлыг хэлэлцэх шүүхийн хэлэлцүүлгийг даргалан явуулахдаа ч мөн адил баримтлахыг эрмэлзэж ажиллахыг холбогдох шүүгчид бүрэлдэхүүний зүгээс анхааруулах нь зүйтэй байна.
Иймд Дүүргийн Эрүү, Иргэний хэргийн хялбар ажиллагааны анхан шатны тойргийн шүүхийн шүүгч Н.Мөнхбаяр нь Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 50, 51 дүгээр зүйлийн 51.1, 52, 53 дугаар зүйлд заасан хориглосон, хязгаарласан, үүрэг болгосон зохицуулалтыг зөрчсөн гэх нөхцөл байдал тогтоогдоогүй тул илтгэгч гишүүнээс түүнд холбогдох сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй болгох санал гаргасныг хүлээн авах нь зүйтэй гэж бүрэлдэхүүн үзлээ.
Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 112 дугаар зүйлийн 112.1.2, 112.2 дахь хэсэгт заасныг тус тус удирдлага болгон
ТОГТООХ нь:
1.Сахилгын хорооны гишүүний 2025 оны 06 дугаар сарын 27-ны өдрийн ГС/2025/0092 дугаар “Сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй болгох тухай” саналыг хүлээн авч, Дүүргийн Эрүү, Иргэний хэргийн хялбар ажиллагааны анхан шатны тойргийн шүүхийн шүүгч Н.Мөнхбаярт холбогдох сахилгын хэргийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.
2.Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 112 дугаар зүйлийн 112.6 дахь хэсэгт зааснаар магадлал гаргаснаас хойш 14 хоногийн дотор сахилгын хэргийн оролцогч нар болон өргөдөл, мэдээлэл гаргагчийн оршин суугаа газрын эсхүл ажлын газрын хаягаар баталгаат шуудангаар хүргүүлэхийг Ажлын албанд даалгасугай.
3.Дээрх журмаар хүргүүлснээр магадлалыг гардан авсанд тооцох ба энэ нь гомдол гаргах хугацааг тоолох үндэслэл болохыг мэдэгдсүгэй.
Магадлалыг гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор сахилгын хэргийн оролцогч гомдол, илтгэгч гишүүн эсэргүүцэл гаргах эрхтэй.
ДАРГАЛАГЧ Х.ХАШБААТАР
ГИШҮҮН Д.АРИУНТУЯА
С.ЭНХТӨР