МОНГОЛ УЛС
ШҮҮХИЙН САХИЛГЫН ХОРОО
МАГАДЛАЛ
2025-07-08
Дугаар 112
Улаанбаатар хот
Сахилгын хэргийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй
болгох тухай
Тус хуралдаанаар иргэн Б.О-гийн өргөдлөөр, Өмнөговь аймаг дахь сум дундын анхан шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгч Р.Уранчимэгт холбогдуулан үүсгэсэн сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй болгох саналыг гишүүн Д.Мягмарцэрэнгийн илтгэснээр хянан хэлэлцээд,
ТОДОРХОЙЛОХ нь:
Илтгэгч гишүүн 2025 оны 06 дугаар сарын 24-ний өдрийн ГС/2025/0087 дугаар сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй болгох тухай саналдаа:
“... сахилгын хэрэгт авагдсан баримтуудаас үзэхэд Ерөнхий шүүгч Р.Уранчимэг нь зохигчдоос гаргасан хүсэлтүүдийг тухай бүр шийдвэрлэж байсан бөгөөд шүүгч хариуцагчаас хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа түдгэлзсэн хугацаанд гаргасан хүсэлтүүдийг хэргийг сэргээсэн дариуд шийдвэрлэж байсан нь тогтоогдож байна.
Түүнчлэн шүүхээс шүүгчийн захирамж, зохигчдоос гаргасан хүсэлт бүрийг тэдгээрт мэдэгдэж танилцуулж, тайлбар, татгалзлыг хэргийн материалд хавсаргаж байсан нь хэргийн материалд тусгагдсан байх тул өргөдлийн “... шинжээчийн дүгнэлт танилцуулаагүй, шүүхэд ямар нэгэн хүсэлт нэхэмжлэл гаргах эрхгүй болсон” гэх гомдол үндэслэлгүй байна.
Мөн тус хэрэг нь одоогоор хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд байгаа бөгөөд шүүгч иргэний хэрэг үүсгэсэн 2024 оны 04 дүгээр сарын 05-ны өдрөөс шинжээч томилж хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа түдгэлзүүлсэн 2025 оны 05 дугаар сарын 14-ний өдрийг хүртэл нийт 1 жил 1 сар 9 хоногийн хугацаанд хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явуулсан.
Үүнээс 2024 оны 06 дугаар сарын 24-ний өдрөөс 2025 оны 05 дугаар сарын 12-ны өдрийг хүртэл нэр бүхий эд хөрөнгөд үнэлгээ тогтоохоор шинжээч томилж хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа түдгэлзсэн 10 сар 18 хоногийг хасаж тооцвол 2 сар 19 хоногийн хугацаанд хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явуулсан байна.
Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 71 дүгээр зүйлийн 71.1 дэх хэсэгт “Хуулиар өөр хугацаа тогтоогоогүй бол хэрэг үүсгэсэн өдрөөс хойш 60 хоног, давж заалдах болон хяналтын шатны шүүхээс хэргийг дахин хэлэлцүүлэхээр ирүүлсэн бол шүүгч хэргийг хүлээж авснаас хойш 30 хоногийн дотор тус тус шийдвэрлэнэ”, 71.2 дахь хэсэг “Энэ хуулийн 71.1-д заасан хугацааг тухайн шүүхийн шүүгчдийн зөвлөгөөнөөс нэг удаа 30 хүртэл хоногоор сунгаж болно” гэж зааснаас үзвэл шүүгч хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг 90 хоногийн хугацаанд явуулахаар зохицуулсан байдаг.
Хуульд заасан тодорхой үндэслэлүүд бий болсон тохиолдолд хэргийг түдгэлзэх бөгөөд түдгэлзсэн хугацаанд хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа болон хэргийн хугацаа түр зогсдог тул шүүгч тус хэрэгт 2 сар 19 хоногийн хугацаанд хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явуулсныг “... шүүгч хэргийг үндэслэлгүйгээр хэт удаашруулсан, хууль зөрчсөн” гэж үзэхгүй.
Хэргийн оролцогчоос гаргасан санал, хүсэлтийг хангах, эсхүл хангахаас татгалзаж шийдвэрлэх нь хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явуулж буй шүүгчийн хуулиар олгогдсон бүрэн эрх хэмжээний асуудал бөгөөд түүнчлэн Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 76 дугаар зүйлд зааснаар шүүгч шүүх хуралдааныг хэзээ, хаана болохыг товлох нь шүүгчийн эрх хэмжээний асуудалд мөн хамаардаг болохыг дурдав.
Иймд Өмнөговь аймаг дахь сум дундын анхан шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгч Р.Уранчимэг нь хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд хэргийн оролцогчийн эрхийг хязгаарласан, ноцтой зөрчсөн нөхцөл байдал сахилгын хэрэгт авагдсан баримтаар тогтоогдохгүй байх тул түүнд холбогдох сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй болгох санал гаргав.” гэжээ.
Ерөнхий шүүгч Р.Уранчимэг тайлбартаа “... Гэрлэлт цуцлуулах, хүүхдийн асрамж болон тэтгэлэг тогтоолгох, Г.Ч-гийн нэхэмжлэлд шүүх 2024 оны 04 дүгээр сарын 05-ны өдөр иргэний хэрэг үүсгэсэн. Энэ хэргийн хариуцагч Б.О юм.
Б.О 2024 оны 04 дүгээр сарын 29-нд гэр бүлийн гишүүдийн хамтран өмчлөх дундын хөрөнгөөс ногдох хэсгийг гаргуулах сөрөг нэхэмжлэл гаргасныг сөрөг нэхэмжлэлийн хариуцагч Г.Ч-т гардуулсан байгаа. 2024 оны 06 дугаар сарын 24-ний 10 цагт эхний шүүх хуралдаан болж хариуцагч Б.О болон түүний өмгөөлөгч шүүх хуралдаанд ирээгүйн улмаас хойшлогдсон байгаа.
2024 оны 06 дугаар сарын 24-ний өдөр нэхэмжлэгч Г.Ч-гийн хүсэлтийг шийдвэрлэж шинжээч томилж хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг түдгэлзүүлсэн.
2025 оны 03 дугаар сарын 25-ны өдөр шинжээчийн дүгнэлт ирж улмаар дүгнэлтийг талуудад танилцуулах, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг сэргээхийг шүүгчийн туслахад даалгасан.
Шүүгчийн туслах Э.Б зохигчдод шинжээчийн дүгнэлт ирсэн талаар мэдэгдсэнээр Г.Ч-гийн нэхэмжлэлтэй Б.О-д холбогдох хэргийн хянан шийдвэрлэх ажиллагааг 2025 оны 5 дугаар сарын 12-ны өдөр сэргээж, урьд ирсэн хүсэлтүүдийг шийдвэрлэж, 2025 оны 05 дугаар сарын 14-ны өдөр хариуцагч Б.О-гийн хүсэлтээр шинжээч томилж, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг дахин түдгэлзүүлсэн болно.
Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа түдгэлзсэн тохиолдолд шүүхээс ямар нэг ажиллагаа хийх боломжгүй байдгаас гадна, шинжээчийг нэхэмжлэгч Г.Ч-гийн хүсэлтээр томилсон бөгөөд шинжээчийн дүгнэлт нотлох баримт болохын хувьд дүгнэлтийг шүүх өөрөө авч нотлох баримт бүрдүүлэх ажиллагааг хийх боломжгүй юм. Мөн шүүгчийн зүгээс Б.О-г хүүхдүүдтэй нь уулзуулахгүй байх талаар урьдчилсан арга хэмжээ аваагүй, түүний зүгээс ямар нэгэн хүсэлт гаргах эрхийг хязгаарласан захирамж, шийдвэр гаргаагүй болно.
Одоогийн байдлаар хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа үргэлжилж байна.
Шүүгч миний хувьд хуульд заасны дагуу хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг явуулж байгаа бөгөөд хариуцагч Б.О-гийн эрхийг зөрчсөн, хохироосон үйлдэл гаргаагүй гэж үзэж байгаа тул сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү.” гэсэн тайлбарыг гаргажээ.
ҮНДЭСЛЭХ нь:
Сахилгын хорооны хуралдаанаар, 2025 оны 06 дугаар сарын 24-ний өдрийн ГС/2025/0087 дугаар сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй болгох саналыг хэлэлцэн, саналыг бүхэлд нь хүлээж авахаар шийдвэрлэв.
Сахилгын хэрэг дэх баримтаар, Г.Ч, Б.О-д холбогдуулан “Гэрлэлт цуцлуулах, 4 хүүхдийн асрамж болон тэтгэлэг тогтоолгох, дундын эд хөрөнгө хуваалгах тухай” нэхэмжлэлийг Өмнөговь аймаг дахь сум дундын анхан шатны шүүхэд гаргасныг, 2024 оны 04 дүгээр сарын 05-ны өдрийн 143/ШЗ2024/00... дугаар шүүгчийн захирамжаар иргэний хэрэг үүсгэн,
- нэхэмжлэлийн хувийг хариуцагчид гардуулж, эрх үүрэг тайлбарласан, зохигч тайлбар гаргасан,
- талуудаас 2024 оны 04 дүгээр сарын 12-ны өдөр, 2024 оны 04 дүгээр сарын 29-ний өдөр гаргасан хүсэлтийг шийдвэрлэсэн,
- хариуцагчийн сөрөг нэхэмжлэлийг нэхэмжлэгчид гардуулсан,
- насанд хүрээгүй хүүхдүүдээс санал асуусан,
- нэхэмжлэгчийн хүсэлтийн дагуу 2024 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдрийн 143/ШЗ2024/00... дугаар захирамжаар хариуцагчид урьдчилсан арга хэмжээ авсан,
- хариуцагчийн хүсэлтийн дагуу 2024 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдрийн 143/ШЗ2024/00.... дугаар захирамжаар хариуцагчийг хүүхэдтэйгээ уулзах, хамт байх, тэжээн тэтгэх, асрамжлах эрх үүргээ хэрэгжүүлэхэд саад учруулахгүй байхыг нэхэмжлэгчид даалгаж, үл хөдлөх хөрөнгийн гэрчилгээг нэхэмжлэгчээс гаргуулахаар шийдвэрлэсэн,
- шүүгчдийн зөвлөгөөний 2024 оны 06 дугаар сарын 05-ны өдрийн 143/ЗТ/2024/0... дугаар тогтоолоор хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны хугацааг сунгасан,
- 2024 оны 06 дугаар сарын 18-ны өдрийн 143/ШЗ2024/00... дүгээр захирамжаар иргэний хэргийг шүүх хуралдаанаар хэлэлцүүлэхээр шийдвэрлэсэн,
- Ерөнхий шүүгчийн 2024 оны 06 дугаар сарын 19-ний өдрийн 143/ЕШЗ2024/00... дүгээр захирамжаар шүүх хуралдаан даргалагчийг томилсон шийдвэрийг албажуулсан,
- шүүгчийн 2024 оны 06 дугаар сарын 19-ний өдрийн 143/ШЗ2024/00... дугаар захирамжаар зохигчоос гаргасан хүсэлтийг шийдвэрлэсэн,
- хариуцагчийн өмгөөлөгч авах хүсэлтээр, шүүгчийн 2024 оны 06 дугаар сарын 24-ний өдрийн 143/ШЗ2024/00... дүгээр захирамжаар хуралдааныг тодорхойгүй хугацаагаар хойшлуулсан,
- нэхэмжлэгчийн хүсэлтийг хангаж, 2024 оны 06 дугаар сарын 24-ний өдрийн 143/ШЗ2024/00... дугаар захирамжаар, гэр бүлийн дундын эд хөрөнгийн үнэлгээг шинжээчээр “Хөрөнгийн үнэлгээний төв” ХХК-ийг томилж, дүгнэлтээ шүүхэд 2024 оны 08 дугаар сарын 05-ны өдрийн дотор ирүүлэхийг үүрэг болгосон зэргээр тасралтгүй хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явагдсан байна.
“Хөрөнгийн үнэлгээний төв” ХХК-ийн 2025 оны 03 дугаар сарын 11-ний өдрийн 85 дугаар албан бичгээр хөрөнгийн үнэлгээний тайланг 7 сар гаруй хугацааны дараа шүүхэд ирүүлсэн, улмаар шүүгчийн 2025 оны 05 дугаар сарын 12-ны өдрийн 313/ШЗ2025/00... дугаар захирамжаар хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг сэргээжээ.
Иргэн Б.О нь “... шинжээч томилогдон хэрэг түр түдгэлзсэн боловч өнөөдрийг хүртэл шүүхээр ... ямар процесс явуулаагүй ... хэргийг үндэслэлгүйгээр хэт удаашруулсан ...” гэх агуулгаар өргөдөл гаргасан.
Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 71 дүгээр зүйлийн 71.1 дэх хэсэгт хуульд өөр хугацаа тогтоогоогүй бол хэрэг үүсгэсэн өдрөөс хойш 60 хоног, давж заалдах болон хяналтын шатны шүүхээс хэргийг дахин хэлэлцүүлэхээр ирүүлсэн бол шүүгч хэргийг хүлээж авснаас хойш 30 хоногийн дотор тус тус шийдвэрлэнэ, 71.2 дахь хэсэг энэ хуулийн 71.1-д заасан хугацааг тухайн шүүхийн шүүгчдийн зөвлөгөөнөөс нэг удаа 30 хүртэл хоногоор сунгаж болно” гэж зааснаас үзвэл шүүгч хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг 90 хоногийн хугацаанд явуулахаар зохицуулсан.
Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явуулсан хугацааг илтгэгч гишүүн “... иргэний хэрэг үүсгэсэн 2024 оны 04 дүгээр сарын 05-ны өдрөөс шинжээч томилж хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа түдгэлзүүлсэн 2025 оны 05 дугаар сарын 14-ний өдрийг хүртэл нийт 1 жил 1 сар 9 хоногийн хугацаанд хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явуулсан. Үүнээс 2024 оны 06 дугаар сарын 24-ний өдрөөс 2025 оны 05 дугаар сарын 12-ны өдрийг хүртэл ... шинжээч томилж хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа түдгэлзсэн 10 сар 18 хоногийг хасаж тооцвол 2 сар 19 хоногийн хугацаанд хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа ... явуулсныг ...” гэж шинжээч томилж, хэргийг сэргээх хүртэлх хугацааг хасаж тооцон дүгнэсэн нь үндэслэлгүй.
Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа болон түүний хугацаа гэдэгт хэрэг үүсгэсэн өдрөөс хянан шийдвэрлэх хүртэлх үе шатыг оруулан тооцдог, гэтэл шинжээч томилж, дүгнэлт гаргах хугацааг тодорхойлон заасан хэр нь захирамжийн биелэлтийн талаар ямар нэгэн арга хэмжээ авалгүй 7 сар гаруй болсныг зөрчил гэж үзэхээр байна.
Энэ нь Монгол Улсын шүүхийн тухай хуульд шүүгчид хориглосон хэм хэмжээний зохицуулалт болох 50 дугаар зүйлийн 50.1.23 дахь заалтад хамаарахаас, бусад зөрчилд хамаарахгүй байна.
Тус 50 дугаар зүйлийн 50.1.23 дахь зөрчил нь илт тодорхой буюу тухайн хуулийн зохицуулалт нь хоёрдмол утгагүй, нэг утга санааг эргэлзээгүйгээр илэрхийлсэн, шууд ойлгогдохоор энгийн, маргаангүй, хуульчийн тусгай мэдлэг, хууль хэрэглэх арга, ур чадвар шаардахааргүй, мөн шүүхэд хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд нэгэнт тогтсон, агуулгын хувьд тодорхой буюу нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн шинжтэй заалт байхыг ойлгодог.
Энэхүү шинжээч томилоод, шинжээчийн дүгнэлтийг шаардаагүй, хугацаа алдсан үйлдэлтэй холбоотой Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хууль, холбогдох бусад хуулийн илт тодорхой заалт байхгүй байх тул саналыг хүлээн авах үндэслэлтэй гэж үзлээ.
Цаашид хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны нэг хэсэг болох захирамжийн биелэлтэд хяналт тавих үүргээ биелүүлж ажиллахыг шүүгчид анхааруулж, магадлалд тэмдэглэх нь зүйтэй байна.
Дээрх үндэслэлээр, Өмнөговь аймаг дахь сум дундын анхан шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгч Р.Уранчимэгт холбогдох сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй болгох саналыг хүлээн авч, сахилгын хэргийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэлээ.
Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 112 дугаар зүйлийн 112.1.2, 112.2 дахь хэсэгт заасныг тус тус удирдлага болгон
ТОГТООХ нь:
1. Шүүхийн сахилгын хорооны гишүүний 2025 оны 06 дугаар сарын 24-ний өдрийн ГС/2025/0087 дугаар сахилгын хэргийг хэрэгсэхгүй болгох саналыг хүлээн авч, Өмнөговь аймаг дахь сум дундын анхан шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгч Р.Уранчимэгт холбогдох сахилгын хэргийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.
2. Энэ магадлалыг сахилгын хэргийн оролцогч болон өргөдөл гаргагчид гардуулах /хүргүүлэх/-ыг Ажлын албанд даалгасугай.
3. Магадлалыг гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор сахилгын хэргийн оролцогч гомдол, илтгэгч гишүүн эсэргүүцэл гаргах эрхтэйг дурдсугай.
ДАРГАЛАГЧ Ц.ДАВХАРБАЯР
ГИШҮҮД Д.АРИУНТУЯА
Б.СУГАР